Dirə sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənaya malik olsa da, əsasən iki əsas mənası ön plana çıxır: fiziki bir obyekt kimi "dirə" və bu obyektin metaforik istifadəsi ilə bağlı "dirə çəkmək" (tutmaq), "əzab vermək", "divan tutmaq" mənaları.
Birinci mənada dirə, adətən qalın, möhkəm bir taxta parçası, dirək və ya dayağı bildirir. Tarixən, əsasən, bina tikintisində, gəmiçilikdə və ya kənd təsərrüfatında istifadə olunmuşdur. Bu istifadəsi, sözün əsas kökünə, möhkəmlik və dayaq məfhumuna istinad edir. Məsələn, bir ev üçün dirə düzəltmək, gəminin dirəyini təmir etmək kimi ifadələrdə “dirə”nin bu fiziki mənasına rast gəlirik.
İkinci məna isə, daha metaforik və məcazi xarakter daşıyır. "Dirə çəkmək" ifadəsi, bir insanın əzab çəkməsini, işgəncə görməsini, zorakılığa məruz qalmasını bildirir. Bu zaman "dirə", fiziki bir dirək deyil, əzab və işgəncənin simvoludur. Məhkumun əlindəki dirə, onun həbs edilmiş vəziyyətinin, özbaşına hərəkət edə bilməməsinin, azadlığının məhdudlaşdırılmasının bir simvoludur. Bu mənada "dirə çəkmək", "dirə tutmaq", "divan tutmaq" ifadələri sinonim kimi istifadə oluna bilər və qəddarlıq, haqsızlıq və zülm mənasını gücləndirir. "Özün görürsən ki, bir faciədir" ifadəsi də bu əzabın nə dərəcədə ağır olduğunu vurğulayır.
Beləliklə, "dirə" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, hər iki mənada möhkəmlik, dayaq və ya əksinə, məhdudiyyət, əzab kimi zidd mənaları bir araya gətirir. Bu da sözün maraqlı semantik xüsusiyyətlərini ortaya qoyur.