Döndərmə₁

Döndərmə (Döndərmək felindən törəmiş isim)

1. "Döndərmək" felindən əmələ gəlmiş bir isim olaraq, ümumi mənada hər hansı bir şeyin, hadisənin və ya vəziyyətin əks istiqamətə yönəldilməsi, əks çevrilməsi, dəyişdirilməsi mənasını verir. Bu mənada "döndərmə" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilər: məsələn, bir planın, qərarın və ya fikrin dəyişdirilməsi, bir maşının hərəkət istiqamətinin dəyişdirilməsi, bir obyektin fəza yerinin dəyişdirilməsi kimi hallarda. Əsasən, bir prosesin və ya vəziyyətin əvvəlki vəziyyətinə qayıtmağa yönəlmiş bir fəaliyyət və ya proses kimi başa düşülür.

2. Azərbaycan musiqi mədəniyyətində isə "döndərmə" termini xüsusi bir məna kəsb edir. Əsasən aşıq musiqisində istifadə olunan bu termin, ağır, lirik bir havadan sonra ifa edilən daha yüngül, rəvan və əhval-ruhiyyəcə fərqli bir musiqi parçasını ifadə edir. Ağır havanın emosional təsirini zəiflədərək, dinləyicinin duyğularında bir tarazlıq yaradır. Bu mənada "döndərmə" sadəcə bir musiqi parçası deyil, əsas havanın emosional yükünü balanslaşdırmaq üçün istifadə olunan bir bədii vasitə kimi də qəbul edilə bilər. Aşıq sənətinin incəliklərindən biri kimi, "döndərmə"nin seçimində və ifasında musiqiçinin ustalığı özünü göstərir.