Dövlətsiz sözü Azərbaycan dilində "dövləti olmayan", "dövlətə sahib olmayan" mənasında işlənir. Lakin bu tərif, sözün ifadə etdiyi mənanın bütün incəliklərini əhatə etmir. Sadəcə "dövlətin olmaması" faktını bildirir, arxasındakı səbəbləri, kontekstu və nəticələri isə açıqlamır.
Daha geniş mənada, "dövlətsiz" termini bir xalqın, qrupun və ya ərazinin suveren bir dövlət tərəfindən idarə olunmaması və öz müstəqil dövlət qurumlarına sahib olmamasını ifadə edir. Bu, müxtəlif tarixi, siyasi və coğrafi səbəblərdən yarana bilər. Məsələn, bir ərazi müstəmləkəçilik dövründən sonra dövlət müstəqilliyinə qovuşmamışsa, və ya beynəlxalq bir qurumun nəzarəti altında qalırsa, "dövlətsiz" statusunda ola bilər. Həmçinin, etnik qrupların öz dövlətlərinə sahib olmamaları da bu terminin istifadəsinə səbəb ola bilər.
Sözün mənasını daha da dəqiqləşdirək: "dövlətsiz" termini, həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan zəifliyi ifadə edir. Dövlət qurumlarının olmaması, hüquqi təminatın olmaması, müdafiənin zəifliyi, sərvətin bərabərsiz bölüşdürülməsi və sosial ədalətsizliyə səbəb olur. Yəni "sərvətin olmaması" yalnız maddi mənada deyil, həm də siyasi, hüquqi və sosial baxımdan ədalətsizliyi, həyatın əsas təminatlarının olmamasını da nəzərdə tutur.
Maraqlı bir tərəfi də odur ki, "dövlətsiz" termini mütləq mənfi bir məna daşımır. Bəzi kontekstlərdə, məsələn, müəyyən qrupların özünüidarəetmə hüququnun müdafiəsi və ya beynəlxalq hüququn müəyyən qaydaları ilə əlaqədar istifadə edilə bilər. Bu halda, "dövlətsiz" termini müəyyən bir siyasi vəziyyətin təsviri rolunu oynayır.