Ekskavator (latıncadan) – inşaat, mədən və digər sahələrdə geniş istifadə olunan, torpağı, daşı, qırıntıları və digər materialları qazıb, qaldırıb və başqa yerə daşımağa xidmət edən güclü mexaniki qurğu. Sadəcə yer qazmaqdan daha çox, ekskavatorlar müxtəlif ölçülü və formalı çuxurların açılmasında, tunellərin qazılmasında, su hövzələrinin təmizlənməsində və hətta binaların sökülməsində iştirak edirlər. Onların güclü qolu və müxtəlif növ qazıcı qabları sayəsində çox müxtəlif işlərin öhdəsindən gəlmək bacarığı var.
Ekskavatorların bir çox növü mövcuddur, bunlar əsasən qazıcı qabın növü və hərəkətlilik dərəcəsinə görə fərqlənir. Məsələn, çəngəl ekskavatorlar böyük həcmdə materialların köçürülməsi üçün idealdır, qazma ekskavatorlar isə dərin və dar çuxurların qazılmasında istifadə olunur. Hərəkətlilik baxımından isə təkərli, zəncirli (addımlayan) və sürüşən ekskavatorlar mövcuddur. Addımlayan ekskavatorlar, adından da göründüyü kimi, ayaqları sayəsində torpağın üzərində hərəkət edir və çətin ərazilərdə belə istifadə oluna bilir.
Ekskavatorların tarixi 1800-cü illərin sonlarına gedib çıxır, ilk mexaniki ekskavatorların ixtirası tikinti və mədənçilik işlərini əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirib və asanlaşdırıb. Müasir ekskavatorlar kompüter texnologiyaları ilə idarə olunur, onların işləmə prosesi daha dəqiq və effektivdir. Bu güclü maşınlar müasir dünyanın infrastrukturunun qurulmasında əvəzsiz rol oynayır.
Ümumiyyətlə, ekskavator sadəcə bir torpaq qazma maşını deyil, müxtəlif sənaye sahələrində çoxşaxəli və vacib funksiyaları yerinə yetirən mürəkkəb texniki qurğudur.