Düz sözü əsasən səthin xarakteristikasını ifadə edir və eniş-yoxuş, çuxur, təpə kimi relyef əlamətlərinin olmamasını bildirir. Hamar və səviyyəli səthi təsvir edir. Bu mənada "düz yer", "düz çöl", "düz meydança" kimi ifadələrə rast gəlmək mümkündür. Düzlük, gözlə görünən bir xətt və ya səth üzərində hər nöqtənin eyni hündürlükdə yerləşməsini göstərir. Belə səthlərin əsas xüsusiyyəti yönlərinin dəyişməzliyi, yəni hərəkət istiqamətindən asılı olmayaraq eyni hündürlükdə qalmaqdır. Bu, düz bir yolun, düz bir xəttin və ya düz bir divarın təsvirində də aydın görünür.
Ancaq "düz" sözünün istifadəsi yalnız coğrafi relyeflə məhdudlaşmır. Məcazi mənada da işlədilir. Məsələn, "düz danışmaq", "düz söhbət" ifadələrində "düz" sözü söylənilən sözlərin açıq, aydın, həqiqətə uyğun və dolaylılıqdan uzaq olduğunu ifadə edir. Bu istifadədə dürüstlük, səmimiyyət və açıqlıq kimi mənalar ön plana çıxır. "Düz yol", "düz əməl" kimi ifadələr isə doğruluq, ədalət və prinsiplərə sadiqliyi bildirir.
Riyaziyyatda "düz xətt" anlayışı həndəsənin əsas anlayışlarından biridir. Sonsuz uzanan və ensiz bir xətt olaraq tərif olunur. Bu xəttin üzərindəki hər iki nöqtə arasında ən qısa məsafə həmin xəttin özüdür. Düz xətt anlayışı daha mürəkkəb həndəsi fiqurların, məsələn, düzbucaqlı, kvadrat və üçbucağın təyin edilməsində əsas rol oynayır. "Düz" sözünün bu riyazi mənası onun coğrafi və məcazi mənaları ilə sıx əlaqədədir: hər üç halda da, dəyişməzlik, ardıcıllıq və tək yönlülük kimi xüsusiyyətlər əsas rol oynayır.
Beləliklə, "düz" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsasında həmişə bir növ "hamarlıq", "ardıcıllıq" və "dəyişməzlik" prinsipi dayanır. Bu sözün çoxşaxəli istifadəsi onun dilin zənginliyindən və təsvir qabiliyyətindən xəbər verir.