Ensizləşmək felinin əsas mənası, bir şeyin və ya hadisənin getdikcə daralması, məhdudlaşması, ölçüsünün azalmasıdır. Sadəcə "ensiz olmaq" deyil, bu prosesin zamanla baş verməsini vurğulayır. Yəni, bir anda ensiz olmaq deyil, tədricən ensiz hala gəlmək prosesidir.
Bu proses müxtəlif kontekstlərdə baş verə bilər. Misal üçün, yuxarıda verilən "Yol getdikcə ensizləşirdi" cümləsində coğrafi bir ensizləşmədən danışılır. Yolun əvvəlcə geniş, sonra isə daha dar hala gəlməsi təsvir edilir. Ancaq ensizləşmə yalnız fiziki məkanlar üçün deyil, məcazi mənada da istifadə oluna bilər. Məsələn, bir şəxsin imkanlarının, resurslarının, və ya hətta düşüncə dairəsinin getdikcə daralması da ensizləşmək kimi təsvir edilə bilər. Belə hallarda, ensizləşmək, inkişafın durğunlaşmasını, məhdudlaşmanı, potensialın reallaşdırılmamasını ifadə edir.
Ensizləşmək feli, əsasən tədricən baş verən bir prosesi ifadə etdiyindən, "daralmaq", "məhdudlaşmaq", "sığışmaq" kimi fellərlə sinonim olsa da, onlardan bir qədər fərqlənir. Bu fellər daha çox nəticəyə diqqət çəksələr də, ensizləşmək feli prosesin özünü, daralmanın baş verməsini əsas götürür. Misal üçün, "Yol daraldı" cümləsi bir anda baş verən bir dəyişikliyi ifadə edə bilər, halbuki "Yol getdikcə ensizləşirdi" cümləsi, bu daralmanın zamanla baş verən bir proses olduğunu vurğulayır.
Ümumiyyətlə, ensizləşmək feli, bir şeyin və ya hadisənin tədricən daralması, məhdudlaşması və azalması prosesini ifadə edən zəngin bir mənaya malikdir və həm fiziki, həm də məcazi kontekstlərdə istifadə oluna bilər. Bu sözün istifadəsinin genişliyi və dəqiqliyi onu Azərbaycan dilinin ifadəli və təsviri vasitələrindən birinə çevirir.