izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

“Sığışmaq” sözü Azərbaycan dilində geniş mənada “yer tutmaq”, “yerləşmək”, “yer almaq” mənalarında işlənən bir feildir. Lüğətlərdə sadəcə “sığmaq” feilinə istinad edilməsi onun əsas mənasını tam əks etdirmir. Çünki “sığmaq” daha çox fiziki ölçülərə, həcmə aiddir; bir şeyin digərinə ölçü baxımından uyğun gəlməsini, daxil olmasını bildirir. “Sığışmaq” isə bu fiziki mənanın kənara çıxaraq, daha geniş, həm fiziki, həm də məcazi mənalarda işlənə bilir.

Fiziki mənada “sığışmaq”, bir şeyin müəyyən bir həcmə, yerə tam olaraq və ya çətinliklə yerləşməsini ifadə edir. Məsələn, “Çamadan gəzinti əşyalarını sığışdırmaq üçün yetərli deyildi.” bu cümlədə “sığışmaq” sözü əşyaların çamadana yerləşməsi, yer tutması mənasındadır. Burada ölçü, həcm əsas rol oynayır.

Ancaq “sığışmaq” sözü məcazi mənada da işlənir. Sizi verdiyiniz nümunədə olduğu kimi, “Onun polad sinəsinə sığışmadı ürəyi.” cümləsində “sığışmaq” sözü emosional vəziyyəti, daxili təlatümü ifadə edir. Burada ürəyin fiziki olaraq sinəyə sığmaması yox, qəhrəmanın daxili narahatlığının, qorxusunun, duyğularının çoxluğunu və onun bu duyğuları əhatə edən polad kimi sərt xarici görünüşü ilə uyğunsuzluğunu bildirir. Beləliklə, “sığışmaq” sözü burada məcazi bir mənada işlənərək, duyğuların ifadəsinə, onların daxili təcrübədə tutduğu yeri bildirmək üçün istifadə olunur.

Sözün etimologiyasına toxunsaq, “sığmaq” felindən törəmiş “sığışmaq” feili “sığ-” kökünün “-ış-” əlavəsi ilə intensivlik, artım bildirən “-maq” məsdər şəkilçisi ilə əmələ gəlmişdir. Bu da onun “sığmaq”dan daha güclü, daha dolğun bir məna kəsb etməsinə səbəb olmuşdur. Yəni, “sığmaq” sadəcə yer tutmaq, yerləşmək mənasını verərkən, “sığışmaq” daha çox çətinliklə yerləşmə, dolğunluq, hətta məcazi mənalarda duyğuların ifadəsini özündə ehtiva edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz