Ertə zərfi, sözün əsl mənasında günəşin doğması ilə bağlı olaraq "sübhdən", "tezdən", "səhər tezdən" mənalarını ifadə edir. Günəşin doğduğu anı və ya onun doğmasına çox yaxın bir zamanı bildirir. Bu, sadəcə vaxtın erkənliyini deyil, həm də günün başlanğıcını, təzəliyi, yeni bir günün enerjisini özündə ehtiva edir. "Ertə durmaq" ifadəsi sadəcə erkən oyanmağı deyil, həm də günə fəal və məhsuldar başlamağı ifadə edə bilər.
Ertə sözü, gündəlik həyatımızda tez-tez istifadə etdiyimiz "erkən" sözünün sinonimi kimi görünür, amma arasındakı incə fərqi də qeyd etmək lazımdır. "Erkən" daha geniş bir zaman intervalını əhatə edə bilsə də, "ertə" daha çox günəşin doğuşuna yaxın olan, konkret bir zaman nöqtəsini ifadə edir. Məsələn, "erkən yola düşdük" ifadəsi səhər tezdən yola düşməyi, günortadan əvvəl yola düşməyi və ya hətta gecəni də əhatə edə bilər. Amma "ertə yola düşdük" ifadəsi mütləq səhər tezdən, sübhdən yola düşməyi göstərir.
Ədəbiyyatda ertə sözü, şairlərin və yazıçıların əsərlərində təbiətin oyanışını, yeni günün gəlişini, ümid və təzəliyi simvolizə etmək üçün istifadə olunur. Misal üçün, verilən şeir parçasında "Sübhdən çox ertə oyanardı qarı" misrası, qarının günəşin doğuşundan belə əvvəl oyanmasının, çalışqanlığının, günə başlamaq üçün tələsikliyinin vurğulanmasını göstərir. Bu, sadəcə bir faktı deyil, həm də qarının xarakterini, həyat tərzini əks etdirən bir məlumatdır.
Beləliklə, "ertə" sözü, sadəcə bir zərf olmaqdan kənara çıxaraq, ədəbiyyatda daha geniş mənalar və incəliklər daşıyır. Onun istifadəsi yalnız vaxtı dəqiqləşdirməklə kifayətlənməyib, əsərin üslubuna, atmosferinə və hətta obrazların xarakterlərinə də töhfə verir.