Əhvali-ruhiyyə (ərəb. əhval + ruhiyyə) sözü, insanın daxili dünyasının, hisslərinin, düşüncələrinin və duyğularının müəyyən bir an və ya müddət ərzindəki ümumi vəziyyətini ifadə edir. Sadəcə "ruhi hal" və ya "ruhi vəziyyət" kimi tərcümə edilməkdən daha geniş bir mənaya malikdir. Əhvali-ruhiyyə, insanın özünü necə hiss etdiyini, ətraf aləmə necə reaksiya verdiyini və həyatın müxtəlif hadisələrinə necə münasibət bəslədiyini əks etdirir. Bu, statik deyil, dinamik bir vəziyyətdir; dəyişkən, təsir edici amillərdən asılı olaraq müsbət, mənfi və ya neytral ola bilər.
Əhvali-ruhiyyənin müəyyən edilməsində fiziki vəziyyət, hormonal səviyyələr, ətraf mühit amilləri, sosial qarşılıqlı əlaqələr, keçmiş təcrübələr və hətta hava şəraiti belə rol oynaya bilər. Məsələn, yorğunluq və ya xəstəlik əhvali-ruhiyyəni pisləşdirərkən, müvəffəqiyyət və ya xoş bir hadisə əhvali-ruhiyyəni yüksəldə bilər. Buna görə də, əhvali-ruhiyyənin təsviri zamanı sadəcə “yaxşı” və ya “pis” kimi qeydlərlə kifayətlənmək qeyri-kafi olur; daha spesifik təsvirlər tələb olunur (məsələn, şən, kədərli, əsəbi, həyəcanlı, sakit, düşkün və s.).
Ədəbiyyatda və incəsənətdə əhvali-ruhiyyə, əsərin ümumi atmosferini, oxucu və ya tamaşaçıda yaradılan təsiri müəyyən edən mühüm bir elementdir. Müəllif əsərinə müəyyən bir əhvali-ruhiyyə yaratmaq üçün dil, üslub, obrazlar və digər bədii vasitələrdən istifadə edir. Məsələn, "düşkün əhvali-ruhiyyə" ifadəsi kədər, ümidsizlik və tənha hissini əks etdirir, halbuki "fərdiyyətçilik və xüsusiyyətçilik əhvali-ruhiyyəsi" ifadəsi isə özünəməxsusluq və fərdi maraqlara üstünlük verən bir düşüncə tərzini ifadə edir.
Beləliklə, əhvali-ruhiyyə sadəcə bir ruhi vəziyyət deyil, insanın daxili dünyasının, həyata münasibətinin, hisslərinin və düşüncələrinin dinamik və çoxcəhətli bir ifadəsidir. Onun dərk edilməsi insan psixologiyasının və sosial davranışının anlaşılması üçün çox əhəmiyyətlidir.