izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Əksetmə sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında mühüm yer tutan, fiziki hadisələri və onların metaforik təfsirlərini əhatə edən bir termindir. Sadəcə "səs, işıq və sairənin bir yerə dəyib geri qayıtması" kimi qısaca izah edilməkdən xeyli daha çox mənaya malikdir.

Ən geniş mənasıyla əksetmə, bir enerji dalğasının (səs, işıq, radio dalğaları və s.) bir səthə və ya mühitə dəyərək istiqamətini dəyişməsi və geriyə qayıtması prosesidir. Bu prosesin baş verməsi üçün əks etdirən səthin xassələri – hamarlığı, materialı, qalınlığı – mühüm rol oynayır. Mükəmməl hamar bir səthdə əksetmə daha aydın və intensiv olur, qeyri-hamar səthlərdə isə səpələnmiş və zəif şəkildə əks olunur. Əksetmə hadisəsi həm də əks etdirilən dalğanın uzunluğundan asılıdır; məsələn, görünən işığın müxtəlif rəngləri müxtəlif dərəcədə əks olunur.

Fizikanın müxtəlif sahələrində, xüsusilə optikada, akustikada və radiotexnikada əksetmə hadisəsi mühüm rol oynayır. Güzgülərdən tutmuş, sonar sistemlərinə qədər bir çox texnoloji tətbiqə malikdir. Hətta canlı təbiətdə də, məsələn, heyvanların səs əks etdirməsi vasitəsi ilə ətraf mühitinə uyğunlaşması və yönləndirilməsi prosesində əksetmə vacib bir amildir.

Lakin əksetmənin mənası yalnız fiziki hadisələrlə məhdudlaşmır. Metaforik olaraq, əksetmə insan həyatının müxtəlif sahələrində, xüsusən də ədəbiyyat və incəsənətdə, bir hadisənin, fikrin, hissin və ya şəxsin başqasında özünü göstərməsi kimi də istifadə olunur. Bir əsərin oxucuda oyandırdığı hisslər, bir şəxsin başqasındakı əksi, hətta tarixi hadisələrin müasir dövrdəki təzahürləri də əksetmə kimi təfsir oluna bilər. Bu mənada əksetmə, bir növ “əks-səda”, “əks olunma”, yaxud “təzahür” mənasını da özündə ehtiva edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz