Ələk – un, dənli bitkilərin toxumları və digər xırdalanmış materialların təmizlənməsi üçün istifadə olunan, müxtəlif ölçülü dəlikləri olan bir alətdir. Ənənəvi olaraq dairəvi qutu şəklində hazırlanan ələk, əsasən, taxılın kəpəkdən, qabıqdan, xırda daşlardan və digər istənməyən hissəciklərdən təmizlənməsində mühüm rol oynayır.
Ələyin hazırlanmasında müxtəlif materiallar - taxta, metal, plastik və s. – istifadə olunur. Materialın seçimi ələyin istifadə məqsədindən və təmizlənəcək materialın növündən asılıdır. Məsələn, un üçün daha incə dəlikli metal ələklər, daha iri hissəciklərin təmizlənməsi üçün isə daha iri dəlikli taxta ələklər üstünlük təşkil edir. Dəliklərin ölçüsü və sıxlığı ələyin effektivliyini müəyyənləşdirən əsas amillərdəndir.
Ələyin iş prinsipi olduqca sadədir: material ələyin içərisinə tökülür və sarsıtmaq, silkələmək və ya fırlatmaq yolu ilə təmizlənir. Daha iri hissəciklər ələyin səthində qalır, daha xırda hissəciklər isə dəliklərdən keçərək ayrılır. Bu proses, xüsusilə çörək bişirmədə unun keyfiyyətini yüksəltmək, qida məhsullarının təhlükəsizliyini təmin etmək baxımından əhəmiyyətlidir.
Zaman keçdikcə ələyin dizaynı və istifadə üsulları müəyyən dəyişikliklərə uğramışdır. Ənənəvi ələklərlə yanaşı, müasir texnologiyalar vasitəsilə daha effektiv və avtomatlaşdırılmış təmizləmə sistemləri yaradılmışdır. Lakin, ələk əsrlərdir ki, ərzaq istehsalında və kənd təsərrüfatında öz əhəmiyyətini qoruyub saxlayır və sadəliyi və effektivliyi ilə seçilir.