Ələk-vələk: Azərbaycan dilində geniş yayılmış, rəngarəng mənaları özündə ehtiva edən bir ifadədir. Sadəcə "qarışıqlıq" və "alt-üstlük" kimi tərcümə edilməsi onun zənginliyini tam əks etdirmir. Ələk-vələk, bir hadisənin, vəziyyətin və ya yerin tamamilə nizamsiz, qarışıq və anlaşılmaz halda olmasını ifadə edir. Bu qarışıqlıq həm fiziki, həm də mənəvi mənada ola bilər.
Fiziki mənada ələk-vələk, əşyaların səliqəsizcə atılıb-tökülmüş, yerə səpələnmiş, bir-birinə qarışıq halını təsvir edir. Məsələn, "otaq ələk-vələk idi" deyəndə otağın tamamilə səliqəsiz, əşyaların hər yerə səpələnmiş olduğunu başa düşürük. Bu vəziyyət bir qədər komik və ya narahatedici ola bilər.
Mənəvi mənada isə ələk-vələk, düşüncələrin, hisslərin və ya vəziyyətin qarışıqlığını, anlaşılmazlığını, bir-birinə qarışmasını ifadə edir. Misal üçün, "fikirləri ələk-vələk idi" deyəndə şəxsin düşüncələrinin nəticəsiz, qarışıq və bir-birinə uyğun gəlmədiyini anlırıq. Bu, çox vaxt çətin vəziyyətlərdə, qərar verməkdə çətinlik çəkən zamanlarda müşahidə olunur. Həmçinin, əsəb və stressli vəziyyətlərdə də insanın hissləri ələk-vələk ola bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "ələk" və "vələk" sözlərinin bir-birinə qarışmış, qarışıq vəziyyəti canlandırdığını görərik. Ələk, taxılları təmizləmək üçün istifadə olunan bir alətdir, vələk isə bu kontekstdə qeyri-dəqiq bir söz olaraq, qarışıqlığı tamamlayan bir element kimi işlənir. Beləliklə, "ələk-vələk" ifadəsi özündə həm vizual, həm də metaforik bir təsviri ehtiva edir.
Nümunə cümlənizdəki ("Bu yerdə yer tapılmaz artıq qüssəyə, dərdə; O yerdəsə ürəklər dərddən ələk-vələkdir") istifadə formasında "ələk-vələk" ifadəsi ürəklərin dərddən qarışıq, dəhşətə gəlmiş vəziyyətdə olmasını və dərdi idarə edə bilməmələrini təsvir edir.