Əlsiz-ayaqsız sözü Azərbaycan dilində əsasən iki mənada işlənir: birincisi, həqiqi mənada əlləri və ayaqları olmayan, yəni fiziki cəhətdən əlil insanı bildirir. İkinci, daha geniş yayılmış mənası isə məcazi olaraq, bacarıqsız, aciz, köməksiz və hər hansı bir işə qadir olmayan insanı ifadə edir.
Sözün "əlsiz-ayaqsız adam" kimi istifadəsi birinci mənaya, yəni fiziki əlilliyə aiddir. Bu ifadə, hərəkət etməkdə və gündəlik həyatda özünə qulluq etməkdə çətinlik çəkən bir insanı təsvir edir. Bu istifadədə vurğu fiziki məhdudiyyət üzərindədir.
Lakin daha çox rast gəldiyimiz məcazi məna, insanın bacarıqsızlığını, acizliyini və köməyə ehtiyacını ifadə edir. Bu kontekstdə "əlsiz-ayaqsız" ifadəsi insanın həm fiziki, həm də mənəvi cəhətdən zəif və qüvvətsiz olduğunu bildirir. O, öz problemlərini həll edə bilmir, başqalarının köməyinə ehtiyac duyur. Bu mənada söz daha çox "yazıq", "köməyə möhtac", "qüvvətsiz" mənalarına yaxındır.
Misal olaraq verilən "O, nizami qoşun deyil, əlsiz-ayaqsız … kasıb-küsublardan toplanmışdır" cümləsində "əlsiz-ayaqsız" ifadəsi ikinci mənada, yəni nizami ordunun əsgərlərindən fərqli olaraq, bacarıqsız, təlimsiz və qeyri-peşəkar kəslərdən ibarət bir qrupun olduğunu göstərir. Bu mənada ifadə onların hərbi işlərdə aciz olduqlarını vurğulayır.
Beləliklə, "əlsiz-ayaqsız" sözü həm konkret, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilsə də, ikinci, məcazi mənası daha geniş yayılmış və dərk edilən məna olmaqdadır. Sözün istifadəsində diqqətli olmaq və kontekstdən asılı olaraq mənasını düzgün müəyyən etmək vacibdir.