Əməlbaz sifəti ərəb dilindən gələn "əməl" (iş, fəaliyyət) və fars dilindən gələn "-baz" (iş görən, məşğul olan) şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Lüğətlərdə sadəcə "tədbirli, tədbir və hiylə ilə iş görən, hiyləgər" kimi təsvir olunsa da, mənası daha çoxşaxəli və kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Əməlbazlıq sadəcə hiyləgərlik və ya tədbirlilik deyil, həm də məqsədə çatmaq üçün müxtəlif yollardan istifadə etmək bacarığı deməkdir. Bu, həm müsbət, həm də mənfi mənalarda istifadə oluna bilər. Müsbət mənada əməlbaz insan çətin vəziyyətlərdən çıxış yolu tapmaq, məqsədinə nail olmaq üçün bacarıq və ixtiraçılıq göstərən, çevik düşünən biridir. Bu insan problemlərə yaradıcı yanaşma və səmərəli həllər tapmaq qabiliyyətinə malikdir.
Mənfi mənada isə əməlbazlıq hiyləgərlik, fırıldaqçılıq, məkr və müxtəlif yalan və aldatma üsullarından istifadə etməklə şəxsi mənfəət əldə etmə deməkdir. Belə insanlar öz məqsədlərinə çatmaq üçün başqalarını aldada və istismar edə bilir.
Ona görə də, "əməlbaz" sözünün mənasını dəqiqləşdirmək üçün onun kontekstə necə uyğunlaşdığına diqqət yetirmək lazımdır. Mətndəki "əməlbaz arvad" ifadəsində məsələn, bu sözün mənfi mənası – müəyyən məqsədə çatmaq üçün hiylə və tədbirlərdən istifadə etmək – üstünlük təşkil edir.
Beləliklə, "əməlbaz" sözü çox tərəfli və məna zənginliyi ilə seçilən bir söz olub, istifadə olunduğu kontekstdən asılı olaraq müsbət və ya mənfi konnotasiyalara malik ola bilir.