Əsil sözü Azərbaycan dilində geniş məna spektrinə malik, çoxşaxəli bir leksik vahiddir. Əsasən iki əsas mənada işlənir: birincisi, bir şeyin təməl, əsas, kök hissəsini ifadə edir; ikincisi isə, insanın əsilliyi, nəcabəti, yüksək mənşəyini bildirir.
Birinci mənasında əsil sözü, bir şeyin ən əhəmiyyətli, dəyişməz, fundamental hissəsini ifadə edir. Bu mənada o, "təməl", "özül", "bünövrə" kimi sözlərlə sinonimdir. Məsələn, "binanın əsili möhkəm olmalıdır" cümləsində "əsil" sözü binanın əsasını, dayanıqlılığını təmin edən təməlini bildirir. "İşin əsili budur" deyimi isə hadisənin əsas səbəbini, mahiyyətini, kökünü ifadə edir. Bu mənada "əsil" sözü, səthdə görünən hadisələrin arxasındakı həqiqəti, gizli gerçəkliyi aşkara çıxarmaq üçün işlədilir. Yəni, görünən qabıqdan əsil həqiqətə doğru yol göstərir.
İkinci mənasında isə əsil sözü insanın nəslinin, mənşəyinin yüksəkliyini, əsilliyini, nəcabətini bildirir. Bu mənada o, "nəcib", "əsilzadə" kimi sözlərlə sinonimdir. "Əsil insan" ifadəsi, yüksək əxlaqlı, nəcib, şərəfli, xeyirxah insan deməkdir. Bu mənada "əsil" sözü yalnız soy-kök mənşəyini deyil, eyni zamanda mənəvi keyfiyyətləri də əhatə edir. Yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik olan insan "əsil insan" adlanır. Bu, sadəcə qədim və ya varlı bir ailəyə mənsub olmaqdan daha çox şey deməkdir.
Beləliklə, əsil sözü həm maddi, həm də mənəvi aləmləri əhatə edərək, bir şeyin təməlini, mahiyyətini və ya insanın nəcibliyini, əsilliyini ifadə edən zəngin məna yükünə malik bir sözdür. Onun istifadə sahəsi olduqca genişdir və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edə bilər.