Gözyaşardıcı sifəti, əsasən, gözdən yaş axmasına səbəb olan hadisə, maddə və ya vəziyyəti təsvir etmək üçün işlədilir. Bu təsir, fiziki və ya kimyəvi təsirlər nəticəsində baş verə bilər. Məsələn, güclü soğan kəsərkən gözlərimiz yaşarır, çünki soğanın tərkibindəki kimyəvi maddələr gözlərimizin selikli qişasını qıcıqlandırır və gözyaşardıcı təsir göstərir. Bu, gözlərimizin təbii bir müdafiə mexanizmidir – qıcıqlandırıcı maddəni yumaq və gözün qorunmasına kömək etmək.
Gözyaşardıcı təsiri olan maddələr yalnız təbii mənbələrdə deyil, həm də süni şəkildə istehsal oluna bilər. Ən məşhur nümunə, polis və hərbi qüvvələr tərəfindən iğtişaşları yatırmaq üçün istifadə olunan gözyaşardıcı qazlardır. Bu qazlar, adətən, CS (2-klorobenzilidenmalononitril), CN (sikloheksil-2-klorometilketon) və ya CR (dibenz(b,f)[1,4]oksazepin) kimi kimyəvi birləşmələrdən ibarətdir. Bu maddələr gözlərdə yanma hissi, ağrı, gözyaşı axması və müvəqqəti korluq kimi təsirlər yaradır. Onların təsiri, qıcıqlandırıcı təsir göstərən maddələrin selikli qişaya təması nəticəsində yaranan iltihab prosesi ilə əlaqədardır.
Gözyaşardıcı təsirin şiddəti müxtəlif amillərdən asılıdır, o cümlədən maddənin növü, konsentrasiyası və təmas müddətindən. Həmçinin fərdi həssaslıq da rol oynayır; bəzi insanlar digərlərinə nisbətən daha həssasdırlar. Gözyaşardıcı qazların istifadəsi etik və hüquqi mübahisələrə səbəb olur, çünki onlar ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər və insan hüquqlarının pozulması kimi dəyərləndirilir.
Ümumiyyətlə, "gözyaşardıcı" sözü sadəcə gözdən yaş axmasına səbəb olan hər hansı bir amili təsvir etmək üçün istifadə olunsa da, kontekstə görə mənası dəyişə bilər. Məsələn, kədərli bir film gözlərdə yaş axmasına səbəb ola bilər, amma bu, kimyəvi gözyaşardıcı qazların yaratdığı təsirlə müqayisə edilməməlidir. Beləliklə, gözyaşardıcı sözünün mənasını anlamaq üçün kontekstin nəzərə alınması vacibdir.