Haçabuynuz sözü, Azərbaycan dilində, buynuzlarının formaca xaça bənzədiyini ifadə edən bir sifətdir. Sözün özü, "haç" (xaç) və "buynuz" sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır və buynuzun xarici görünüşünü dəqiq şəkildə təsvir edir. Buynuzların quruluşunun xaça oxşarlığı, onların iki əsas budağın əmələ gətirdiyi quruluşundan irəli gəlir.
Haçabuynuz ifadəsi, əsasən, qoç və buğalar kimi heyvanlar üçün istifadə olunur. Bu heyvanların bəzi növlərində buynuzların quruluşu həqiqətən də xaça bənzəyir. Bu bənzərlik, buynuzların böyümə və inkişaf prosesindən asılı olaraq, fərqli dərəcədə ola bilər. Bəzi hallarda buynuzlar qısa və qalın, bəzilərində isə uzun və nazik ola bilər, ancaq xaç formasını qoruyurlar. Bu forma, heyvanın genetik xüsusiyyətləri və həyat tərzi ilə əlaqədardır.
Maraqlıdır ki, haçabuynuzlu heyvanlar bəzi mədəniyyətlərdə müəyyən simvolik mənalar daşıyırlar. Məsələn, xaçın müqəddəs bir simvol kimi qəbul edildiyi mədəniyyətlərdə haçabuynuzlu heyvanlar güc, qüdrət və ya müqəddəsliyin simvolu ola bilər. Bu, sözün sadəcə bioloji təsvirindən daha geniş bir məna daşıdığını göstərir.
Qısacası, "haçabuynuz" sözü, sadəcə buynuz formalarını təsvir edən bir söz deyil, həm də dilin ifadə qabiliyyətinin və mədəniyyətlərin simvolizminin dərinliyinə işarə edən bir termindir. Bu sözün istifadəsi, təkcə zoologiya sahəsində deyil, həm də ədəbiyyat və folklor kimi sahələrdə də rast gəlinir.