Hayxırıq – Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında yer alan maraqlı bir sözdür. Lüğətlərdə əsasən "bəlğəm" kimi izah olunsa da, bu tərif tam mənzərəni əks etdirmir. Çünki "hayxırıq" sadəcə bəlğəmin özü deyil, bəlğəm ifrazatı ilə əlaqədar olan bir sıra əlamətləri özündə birləşdirir.
Daha dəqiq desək, "hayxırıq" boğazda toplanan, adətən yapışqan və ifrazat xarakterli bəlğəmin səbəb olduğu narahatlıq vəziyyətini ifadə edir. Bu, sadəcə bəlğəmin varlığı deyil, həm də onun boğaza təsirindən doğan narahatlıq, boğazda sıxılma hissi, öskürək və ya hətta nəfəs darlığı ilə müşayiət oluna bilər. Beləliklə, "hayxırıq" fiziki bir hadisəni deyil, həm də bu hadisə ilə əlaqədar subyektiv hissləri əhatə edir.
Maraqlı bir məqam odur ki, "hayxırıq" sözü daha çox şifahi nitqdə işlədilir və yazılı dilə nisbətən daha geniş məna kəsb edir. Həmçinin, sözün kökü və etimologiyası araşdırılmağa dəyər bir mövzudur. "Hay" kökünün səs-küy, qışqırıq mənasını daşıması nəzərə alınarsa, "hayxırıq" sözünün boğazdakı narahatlıqdan yaranan öskürək və ya digər səslərlə əlaqələndirilməsi daha aydın olur. Beləliklə, sözün ifadə etdiyi bəlğəm yalnız bir simptomun təsviri deyil, həm də bu simptomun səbəb olduğu fiziki və psixoloji təsirlərin ümumiləşdirilmiş təsviridir.
Qısacası, "hayxırıq" sadəcə bir tibbi termin deyil, həm də Azərbaycan dilinin məcazi və ifadəliliyini əks etdirən, konkret vəziyyəti canlı və obrazlı şəkildə təsvir edən bir sözdür.