Həyəcanlanma: "Həyəcanlanmaq" felindən törəmiş isimdir və qəfil, güclü duyğu və ya təsir nəticəsində yaranan narahatlıq, qorxu, əsəbilik və ya həyəcanlı vəziyyəti ifadə edir. Bu vəziyyət insan orqanizmində fiziki və emosional dəyişikliklərə səbəb olur: ürək döyüntülərinin sürətlənməsi, əllərin tərləməsi, nəfəs darlığı, əzələ gərginliyi kimi fiziki əlamətlər müşahidə oluna bilər. Emosional olaraq isə narahatlıq, qorxu, qeyri-müəyyənlik, hətta sevinc və ya həyəcan hissləri həyəcanlanmanı təşkil edir.
Həyəcanlanmanın səbəbləri çox müxtəlifdir. İmtahan, mühüm bir görüş, ictimai çıxış, təhlükəli bir vəziyyət, gözlənilməz hadisə kimi stress yaradan vəziyyətlər həyəcanlanmaya səbəb olur. Lakin həyəcanlanma həmişə mənfi deyil; məsələn, sevilən bir insanla görüş, vacib bir hadisəyə hazırlıq zamanı da həyəcanlanma yaşana bilər. Bu halda həyəcanlanma müsbət emosiyalarla müşayiət olunur və motivasiya artırır.
Verilən nümunədə ("Əgər Şamxalın baxışlarındakı ürkəklik olmasaydı, Çərkəz onun həyəcanlanmasına fikir verməzdi") həyəcanlanma daha çox qorxu və narahatlıqla əlaqələndirilir. Şamxalın həyəcanı o qədər aşkar idi ki, hətta onun baxışlarındakı ürkəklik belə görünür. Yəni, həyəcanlanma yalnız daxili bir hal deyil, həm də xarici davranışlarda özünü göstərən bir vəziyyətdir. Çərkəzin Şamxalın həyəcanına fikir verməməsi isə onun özünə olan inamının və ya Şamxalın həyəcanının əhəmiyyətsiz olmasının göstəricisi ola bilər.
Qısaca, həyəcanlanma mürəkkəb bir duyğu vəziyyətidir ki, onun ifadəsi və təsiri fərdi xüsusiyyətlərdən, vəziyyətin xarakterindən və kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Psixologiya və fiziologiya baxımından həyəcanlanmanın dərin təhlili insanın emosional və fiziki reaksiyalarını daha yaxşı başa düşməyə imkan verir.