Hönkürtü sözü, Azərbaycan dilinin zəngin ifadə vasitələrindən biri olaraq, dərin emosional vəziyyətləri təsvir etməkdə istifadə olunan bir termindir. Sadəcə "ağlama səsi" kimi izah etmək, onun ifadə gücünə haqsızlıq olardı. Çünki hönkürtü, adi bir ağlamanın kənarında, daha da intensiv, daha da sarsıdıcı, daha da dərin bir duyğunu ifadə edir. Bu, nəzarətsiz, coşğun bir ağlamadır; içdən gələn, sarsaq, qırılma nöqtəsinə çatmış duyğuların ifadəsidir.
Hönkürtü, sadəcə səs deyil, eyni zamanda bir hərəkət, bədənin və ruhun təslim olmasıdır. Bu, gözyaşlarının sel kimi axması, nəfəsin daralması, bədənin titrəməsi ilə müşayiət olunan, sarsıdıcı bir təcrübəni ifadə edir. Lüğətlərdəki "hönkürüb ağlayarkən çıxarılan səs" tərifi, hönkürtünün mahiyyətini tam əks etdirməsə də, əsas xüsusiyyətini vurğulayır. Ancaq hönkürtü, sadəcə səs deyil, bir haldır, bir vəziyyətdir.
Misal olaraq verilən “Lələ ilə dayənin hönkürtü ilə ağlamalarını görən Kiçikbəyim də özünü saxlaya bilmədi” cümləsi, hönkürtünün necə yoluxucu və güclü bir emosional təsirə malik olduğunu göstərir. Hönkürtü, kədərin, acıların, ümidsizliyin ifadəsinin ən təsirli formalarından biridir. Həm də müəyyən mənada bir təslim olma, özünü boşaltma aktıdır. Hönkürtünün ardınca, bir sakitlik, bir boşalma, bəzən də bir rahatlıq gələ bilər.
Beləliklə, hönkürtü sadəcə bir səs deyil; o, dərin emosional bir vəziyyətin ifadəsidir. Kədər, acılıq, ümidsizlik, məyusluq və digər güclü duyğuların ifadəsində hönkürtü, sözlərlə ifadə olunmayan duyğuların səslənməsidir. Onun təsviri, ədəbi əsərlərdə, şerlərə, nağıllara və romanlara dərinlik və duyğusal təsir qatır.