Xaçvarilik, bir şeyin xaç formasını, yəni iki əsas xəttin bir-birini dik bucaq altında kəsdiyi və dörd qola ayrıldığı quruluşunu ifadə edən bir termindir. Sadəcə "xaçvari şəkildə olan şeyin halı, görünüşü" deyərək məsələnin tam mahiyyətini əhatə etmək mümkün deyil. Çünki xaçvarilik, yalnız vizual bir təsvir deyil, həm də simvolik, hətta funksional bir məna da daşıya bilər.
Xaçvariliyin təsviri mahiyyəti, iki xəttin (və ya cismin) qarşılıqlı kəsişməsindən əmələ gələn dörd bərabər və ya qeyri-bərabər hissənin mövcudluğunu nəzərdə tutur. Bu hissələr eyni uzunluqda, qalınlıqda və ya rəngdə ola bilər, ya da fərqlənə bilər. Məsələn, bir yol qovşağının xaçvariliyi, iki yolun kəsişməsini göstərir; bir bitkinin budaqlarının xaçvariliyi isə onların yayılma şəkildən bəhs edir.
Ancaq xaçvarilik, sadəcə bir geometrik anlayışla məhdudlaşmır. Xaç, müxtəlif mədəniyyətlərdə güclü simvolik yük daşıyan bir işarədir. Beləliklə, xaçvarilik, həmin simvolizmin təcəssümünü də ehtiva edir. Məsələn, dini rəmzlərdə, xəritələrdə, bədii əsərlərdə və ya hətta elm sahəsində (məsələn, genetikada xromosomların xaçvariliyi) xaçvarilik müxtəlif mənalar kəsb edir.
Funksional baxımdan, xaçvarilik bəzən optimal quruluş və ya optimal güc təmin etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, xaçvari taxta konstruksiyalar, yüksək yük daşıma qabiliyyətinə malik olur. Bu baxımdan xaçvarilik, təkcə estetik bir element deyil, həm də praktik bir həll ola bilər.
Nəticədə, xaçvarilik sadə bir təsvir deyil, daha çox geometrik forma, simvolik məna və funksional tətbiqlərin qarışığıdır. Onun təfsiri, konkret kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.