Xalis (fars. خالص) sözü əslində "saf", "təmiz", "qatışıqsız" mənalarını özündə birləşdirən zəngin bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "heç bir qatışığı olmayan, saxta olmayan" kimi qısa bir izah olsa da, xalis sözünün mənası daha geniş və çoxşaxəlidir. Bu, sadəcə kimyəvi tərkibdəki saflıqdan deyil, həm də mənəvi, əxlaqi və hətta məntiqi saflıqdan danışa bilər.
Məsələn, "xalis gümüş" deyəndə biz heç bir digər metal qatışığı olmayan, 100% gümüşdən ibarət olan metalı nəzərdə tuturuq. Bu, kimyəvi bir tərifdir. Ancaq "xalis sevgi" deyəndə, riyakarlığın, marağın və ya başqa bir qarışıqlığın olmadığı, səmimi və təmiz bir sevgini ifadə edirik. Bu isə artıq mənəvi və əxlaqi bir mənaya malikdir. Eləcə də "xalis məntiq" deyərkən, heç bir emosiyanın və ya subyektiv düşüncənin qarışmadığı, tamamilə rasional və dəqiq bir düşüncə tərzindən bəhs edirik.
Xalis sözünün istifadəsi kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Bir tərəfdən, o, fiziki saflığı, digər tərəfdən isə mənəvi və intellektual saflığı ifadə edə bilər. Beləliklə, "xalis yun" ifadəsi paltarın tərkibini göstərirkən, "xalis həqiqət" ifadəsi isə həqiqətin təhrif olunmadan və əlavə edilmədən ifadəsini bildirir. Bu müxtəlifliyi nəzərə alaraq, xalis sözünün təkcə lüğətlərdəki qısa tərifi ilə məhdudlaşdırılmaması lazımdır. Onun mənası kontekstə görə dəyişsə də, əsas mahiyyəti hər zaman saflıq, təmizlik və qatışıqsızlıqdır.
Qısacası, xalis sözü, dilin zənginliyini göstərən, çoxmənalı, lakin əsas mahiyyəti eyni olan bir sözdür. Onun istifadə sahəsi genişdir və həm elmi, həm də gündəlik danışıq dilində geniş yayılmışdır.