Xanzadə (xan + fars. zadə) – Xan nəslindən olan şəxs, xan oğlu və ya xan qızı. Bu söz, türkmən dilində də istifadə olunan və mənşə etibarı ilə "zadə" əlavəsinin xan tituluna əlavə edilməsi ilə yaranmış bir termindir. "Zadə" farsca köklərə sahib olub "nəsil", "soy", "ailə" mənalarını verir. Beləliklə, xanzadə sözü birbaşa "xan ailəsindən olan" mənasını ifadə edir.
Tarixi kontekstdə xanzadələr, xan ailələrinin ictimai və siyasi həyatda mühüm rol oynadıqlarını göstərir. Onlar yüksək sosial statusa, imtiyazlara və əmlaklara malik idilər. Xanın varisləri kimi, gələcək nəsillərdə də hakimiyyəti davam etdirmə ehtimalı yüksək idi. Bu səbəbdən, xanzadələrə həmişə xüsusi hörmət və ehtiram göstərilirdi.
Ədəbiyyatda istifadəsində, xanzadə sözü adətən zənginlik, nüfuz və yüksək sosial mövqe ilə əlaqələndirilərək romantik bir hava yaradır. İbrahim bəyin sitat gətirdiyi misal kimi, "Bu saat hamı xanzadələrin, şahzadələrin qızları sənə həsəd aparır" cümləsi, şəxsin yüksək sosial mövqeyini və digər qadınlar tərəfindən arzulanan bir həyat tərzinə sahib olduğunu vurğulayır.
Qeyd etmək lazımdır ki, "xanzadə" termini, müasir dövrdə daha az istifadə olunmasına baxmayaraq, tarixi və mədəni əhəmiyyətini qoruyub saxlayır və Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yerini tutur.