Xarablaşma: "Xarablaşmaq" felindən törəmiş isim olub, bir şeyin və ya yerin əvvəlki vəziyyətini itirməsi, dağılmağa, yararsız hala düşməyə başlaması mənasını verir. Sadəcə fiziki dağılma deyil, həm də mənəvi, sosial və ya funksional tənəzzülü də əhatə edə bilər.
Fiziki Xarablaşma: Bu, bir binanın, qurğunun, əşyanın zaman keçdikcə aşınması, köhnəlməsi, təmirsizliyin nəticəsi olaraq dağılması deməkdir. Paslanma, çürümə, sınma, əzilmə kimi prosesləri əhatə edir. Məsələn, köhnə bir evin xarablaşması, yağışdan zədələnmiş bir yolun xarablaşması kimi nümunələr göstərmək olar.
Mənəvi və Sosial Xarablaşma: Bu, daha mürəkkəb bir anlayışdır və bir cəmiyyətin, bir sistemin, bir münasibətin əxlaqi, sosial və ya mədəni dəyərlərinin itirilməsi, tənəzzülə uğraması mənasını verir. Məsələn, bir ədəbi əsərdə təsvir olunan bir şəhərin mənəvi xarablaşması, ya da bir dövlətin siyasi sisteminin xarablaşması bu kateqoriyaya aiddir. Bu, çox vaxt sosial qarışıqlıq, ədalətsizlik, korrupsiya və etibarın itirilməsi ilə müşayiət olunur.
Funksional Xarablaşma: Bir sistemin, mexanizmin və ya quruluşun öz əsas funksiyasını yerinə yetirmə qabiliyyətini itirməsidir. Məsələn, köhnəlmiş bir maşının xarablaşması onun normal işləməsinin pozulması deməkdir. Bu, həmçinin, bir idarəetmə sisteminin səmərəsizliyi, bir təşkilatın planlarının reallaşmaması kimi halları da əhatə edə bilər.
Maraqlı fakt: Xarablaşma anlayışı, bəzən romantikləşdirilmiş bir şəkildə, məsələn, köhnə bir qalanın xarabalıqlarının tarixi abidə kimi qorunub saxlanması ilə əlaqələndirilir. Bu, xarablaşmanın müəyyən bir mənada, öz tarixini, keçmişini qoruyub saxlaması fikrini əks etdirir.