Xatırlanma sözü, "xatırlamaq" fellərinin məsdər forması olub, bir hadisənin, şəxsin və ya şeyin yaddaşlarda qalması, yenidən düşünülməsi və ya söhbət mövzusu olması mənasını daşıyır. Sadəcə "xatırlamaq" fiilindən törəmə deyil, daha geniş bir kontekstdə istifadə olunur. Xatırlanma, passivdə olan bir prosesi ifadə edərək, öz-özlüyündə aktiv bir hərəkət deyil, fərqli səviyyələrdə və formalarda baş verə bilər.
Xatırlanma, şəxsi xatirələrdən tutmuş ictimai şüurun bir parçası olmağa qədər dəyişən miqyaslarda baş verə bilər. Məsələn, sevdiyiniz bir insanın vəfatından sonra onun xatirələrinin sizdə qalması şəxsi xatırlanmadır. Tarixi bir hadisənin və ya əhəmiyyətli bir şəxsiyyətin tarix kitablarında yer alması isə ictimai xatırlanmanın bir nümunəsidir. Bu baxımdan, xatırlanma şəxsiyyət inşasında, tarix yazılmasında və ictimai yaddaşın formalaşmasında mühüm rol oynayır.
Xatırlanmanın intensivliyi və davamlılığı müxtəlif amillərdən asılıdır. Hadisənin əhəmiyyəti, duyğusal təsiri, təkrarlanması tezliyi və digər amillər xatırlanmanı təyin edən əsas faktorlardır. Unudulmaqdan qorxmaq, xatırlanmaq arzusu insan psixologiyasının əsas elementlərindən biridir və əsərlərdə, ədəbiyyatda geniş yer almışdır. Xatırlanma, ölümündən sonra da adının və əməllərinin yaşamaq istəyən insanın əsas hədəflərindən birini təşkil edir. Bu baxımdan xatırlanma həm də bir növ ölümsüzlük arzusunun ifadəsidir.
Müasir dövrdə isə xatırlanmanın yeni formaları meydana çıxmışdır. Sosial media platformaları, rəqəmsal arxivlər və digər texnologiyalar xatırlanmanın əhatə dairəsini genişləndirmiş, eyni zamanda onun nəzarətini də dəyişmişdir. Rəqəmsal xatırlanma, şəxsi və ictimai xatirələrin saxlanması və yayılması üçün yeni imkanlar yaratmış, lakin eyni zamanda yeni problemlər də ortaya qoymuşdur. Məsələn, rəqəmsal məlumatların itirilməsi və ya manipulyasiyası xatırlanmanın dəqiqliyini və etibarlılığını təhdid edə bilər.