Xəlvəti sözü Azərbaycan dilində həm sifət, həm də zərf kimi işlənir və əsasən "gizlicə", "xəlvətcə", "təklüyə", "kiminsə gözü önündə olmadan" mənalarını ifadə edir. Sözün kökü ərəb dilindən gəlir və "xəlvət" (تَخْلُوْة) sözündən törəmədir. "Xəlvət" təklik, tənhalıq, gizli yer, insanlardan uzaq olmaq mənalarını daşıyır. Beləliklə, "xəlvəti" sözü, bir hadisənin, əməlin və ya söhbətin gizli, kiminsə gözü önündə olmadan, təkbaşına, gizlicə baş verməsini bildirir.
"Xəlvəti danışıq", "xəlvəti iş", "xəlvəti hazırlıq" kimi ifadələr, həmin əməlin və ya söhbətin gizlilik, ictimaiyyətdən uzaqlıq şəraitində həyata keçirildiyini vurğulayır. Misal üçün, "xəlvəti danışıq" gizli, etibarlı bir söhbət, "xəlvəti iş" isə gizli aparılan bir iş mənasını verir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq, müəyyən dərəcədə dəyişə bilər, ancaq əsas mahiyyət hər zaman gizlilik və təklik anlayışı ətrafında qurulur.
Maraqlı bir məqam odur ki, sufizm təriqətlərində "xəlvət" anlayışı daha dərin məna kəsb edir. Sufilər üçün xəlvət, Allahla təkbaşına qalmaq, özünü dünyəvi şeylərdən təmizləmək və daxili sülha çatmaq üçün çəkilmək deməkdir. Bu kontekstdə "xəlvəti" sözü, yalnız fiziki gizlilik deyil, həm də ruhani təmizlik və təkbaşına qalma ilə əlaqələndirilə bilər. Beləliklə, "xəlvəti" sözünün mənası, müasir Azərbaycan dilində geniş istifadə olunan sadə mənasından əlavə, dərin ruhani mənaları da ehtiva edir.
Sözün nümunə cümlədəki ("– [Əbdül Bəhrama:] Ağa, izin versəniz, bir kəlmə xəlvəti sizə söz") istifadəsi, xüsusi bir məlumatın gizli, yalnız müəyyən bir şəxsə ünvanlanan şəkildə çatdırılmasını göstərir. Bu da sözün "məxfi", "əlçatmaz" mənalarını da özündə əks etdirə biləcəyini təsdiq edir.