Xəndək sözü ərəb mənşəli olub, torpaqda uzununa qazılmış dərin çuxuru bildirir. Bu, sadə və konkret bir tərifdir, lakin xəndəyin həyatımızdakı müxtəlif rollarını və əhəmiyyətini tam əks etdirmir.
Tarix boyu xəndəklər həm müdafiə, həm də hücum məqsədləri üçün istifadə olunub. Qalaların, şəhərlərin və hərbi düşərgələrin ətrafına qazılan xəndəklər düşmənin hücumunu ləngidir, müdafiəçilərə əlavə vaxt və üstünlük qazandırır. Orta əsr qalalarının möhkəm divarları və dərin xəndəkləri düşmənləri qorxudan və onları geri çəkilməyə məcbur edən qorxulu maneələr idi. Həmçinin, mühasirə zamanı xəndəklərdən düşmənin müdafiə xətlərinə yaxınlaşmaq üçün gizli yollar kimi istifadə olunmuşdur.
Müasir dövrdə xəndəklər əsasən infrastruktur layihələrində, məsələn, yol və dəmir yolu tikintisində, kanalizasiya və su kəmərlərinin qurulmasında istifadə olunur. Bunlardan əlavə, xəndəklər suvarma sistemləri üçün və ya torpağın drenajını təmin etmək üçün də qazılır. Kənd təsərrüfatında suyun toplanması və saxlanması üçün xəndəklər əhəmiyyətli rol oynayır.
Verilən nümunədə “At qabağına çıxan xəndəklərdən məharətlə atılır, balaca qulaqlarını qısaraq çapırdı” cümləsi xəndəyin təbii maneə kimi təsvirini verir və atın hərəkətini, çevikliyini vurğulayır. Bu, xəndəyin sadəcə bir torpaq çuxuru olmadığını, həm də atçılıq kimi sahələrdə maneə kimi rol oynadığını göstərir. Beləliklə, xəndək müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilən çoxşaxəli bir anlayışdır.