Xəyalat (ər. “xəyalət” sözünün cəmidir) - Əslində mövcud olmayan, lakin göz qabağında canlanan, surət almış həyali təsəvvürlər; real dünyada yox, yalnız xəyalda, düşüncədə, təsəvvürdə var olan şeylər. Bu, sadəcə görünən bir şey deyil, həm də zəmində güclü bir emosiyanın, hissin və ya istəyin ifadəsidir. Xəyalatlar, bəzən qorxu və narahatlıq yaratsalar da, bəzən də əsl sənət əsərlərinin, yenilikçi kəşflərin, hətta böyük əsərlərin ilham mənbəyi ola bilərlər.
Xəyalat, qədim zamanlardan bəri insan həyatının ayrılmaz hissəsi olub. Müxtəlif mədəniyyətlərdə xəyalatlara fərqli mənalar verilib. Bəzi mədəniyyətlərdə xəyalatlar ruhların, əcdadların və ya tanrıların görünüşü kimi qəbul edilib, digərlərində isə sadəcə beyinin yaratdığı illüziyalar kimi şərh olunub. Bu anlayış həm mifologiyada, həm də ədəbiyyatda geniş yer alıb, müxtəlif əsərlərdə xəyalatlar həm qorxu, həm də ümid simvolu olaraq təsvir edilib.
Psixologiya elmində xəyalatların təbiəti və yaranma səbəbləri geniş tədqiq olunur. Yuxu, stress, xəstəlik və ya psixoloji problemlər xəyalatların tezliyini və şiddətini artıra bilər. Xəyalatların təfsiri isə fərdi təcrübə, mədəniyyət və inanclara bağlıdır. Bəziləri üçün xəyalatlar gələcək hadisələrin əlaməti, bəziləri üçün isə sadəcə beyinin işləmə mexanizminin bir hissəsi kimi qiymətləndirilir.
Beləliklə, xəyalat, sadəcə “gözə görünən mövhum surət” deyil, insan şüurunun zənginliyi və mürəkkəbliyini əks etdirən, həm qorxu, həm ümid, həm də ilham mənbəyi ola bilən qəliz bir fenomendir. Onun mahiyyətinin tam başa düşülməsi hələ də elm və fəlsəfənin qarşısında duran çətin bir məsələdir.