Xırçıldama – "Xırçıldamaq" felindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, nəsə sərt, quru və kobud bir səs çıxarmaq, kəskin, xoşagəlməz bir səs ilə səslənmək deməkdir. Bu səs, adətən, quru, sərt materialların bir-birinə sürtülməsi, qırılma prosesi və ya havanın dar bir yerdən kəskin şəkildə keçməsi zamanı yaranır. Mәsələn, quru yarpaqların səsi, quru ağac budaqlarının qırılması zamanı çıxan səs, ya da metal əşyaların bir-birinə sürtülməsi zamanı xırçıldayan səs kimi.
Lakin xırçıldama mənası kontekstdən asılı olaraq genişlənə bilər. Məsələn, insanın səsi xırçıldaya bilər, bu zaman sözdəki xırçıldama, səsin kobud, qırıq, xəstəlikdən və ya səsin çatmasından qaynaqlanan xoşagəlməz, eşitməyə çətin bir halını ifadə edir. Bu hal, adətən soyuqdəymə və ya digər tənəffüs yollarının xəstəlikləri zamanı müşahidə edilir. Bəzi hallarda, xırçıldama həmçinin, nəsənin qırılmaq ərəfəsində olduğunu, məhv olmaq üzrə olduğunu da bildirə bilər. Məsələn, "köhnə taxta evdə əşyaların xırçıldaması tezliklə dağılacağını göstərirdi" cümləsində xırçıldama yalnız səsi deyil, həm də qırılma, dağılma prosesini simvolizə edir.
Beləliklə, "xırçıldama" sözü, sadə bir səs təsvirindən daha geniş bir məna yükü daşıyır və müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edir. Onun mənasını tam anlamaq üçün cümlənin ümumi məzmununu nəzərə almaq vacibdir. Sözün bu çox yönlü olması onu zəngin və ifadəli edir.