Xırçıldamaq: Fəal, təkrarlanan və nisbətən yumşaq bir sürtünmə səsi çıxarmaq deməkdir. Bu səs, iki səthin bir-birinə sürtünməsindən, ya da kiçik hissəciklərin bir-birinə dəyərək hərəkət etməsindən yaranır. Sözün əsasında "xırçıltı" sözü yatır, bu da kiçik, səssiz və təkrarlanan səsləri ifadə edir.
Xırçıldamaq, sadəcə "xırç-xırç eləmək"dən daha çox məna kəsb edir. Bu, səsin xüsusiyyətlərini, yəni yumşaq, həzin və ya bəzən qıcıqlandırıcı olmasını ifadə edir. Məsələn, quru yarpaqların ayaq altında xırçıldaması, ya da qumlu bir səthin üzərində sürüşən əşyanın xırçıldaması fərqli səs təəssüratları yaradır. Hər iki halda da, səs təkrarlanan və müəyyən bir ritm əsasında olur.
Verilən nümunədəki "Yalnız ayaqlarımızın altında xırçıldayan çınqılların şikayətini andıran həzin səslər eşidilirdi" cümləsi, xırçıldamağın səs timbrini və ətraf mühitlə əlaqəsini gözəl şəkildə göstərir. Çınqılların xırçıldaması, sanki onların "şikayəti" kimi təsvir olunur və bu, səsin həzinliyini və emosional təsirini vurğulayır. Xırçıldayan səslər, məkanın sakitliyini və təbiətin incəliklərini daha da önə çıxarır.
Beləliklə, "xırçıldamaq" sözü sadə bir səs təsvirindən daha çoxdur; o, səsin xüsusiyyətləri, intensivliyi, hətta emosional təsiri haqqında məlumat verir və ədəbi əsərlərdə məkanın, atmosferin və duyğuların ifadəsində geniş istifadə edilə bilər.