Xırçıltı sözü, iki və ya daha çox bərk cismin (metal, sümük, daş və s.) bir-birinə sürtünməsi, toqquşması və ya hər hansı bir şəkildə qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan səsi ifadə edir. Bu səs ümumiyyətlə qısa, kəskin və xoşagəlməz təsir bağışlayır. Sözün təbiətindən asılı olaraq, xırçıltı həm zəif, həm də güclü ola bilər; səs tezliyi və intensivliyi toqquşan cisimlərin materialına, sürətinə və təzyiqinə bağlıdır.
Xırçıltı, sadəcə bir fiziki hadisənin səs təzahürü deyil, eyni zamanda ədəbiyyatda və incəsənətdə müxtəlif mənalar daşıya bilər. Məsələn, bir hekayədə xırçıltı səsi, gərginliyin, narahatlığın və ya qorxunun işarəsi kimi istifadə oluna bilər. Yuxarıdakı nümunədəki “tükürpərdici bir xırçıltı” ifadəsi məhz bu mənada işlənib. Bu, sadəcə bir səs deyil, həm də oxucuda psixoloji bir təsir yaradır.
Xırçıltı səsi müxtəlif mənbələrdən eşidilə bilər. Məsələn, quru yarpaqların ayaq altında xışıltısı, qırılan budaqların səsi, ya da qədim qəsrlərdə eşidilən sirli səslər xırçıltı kimi təsvir edilə bilər. Bütün bu hallarda səsin xarakteri, ətraf mühitin və hadisənin təbiətinə uyğun olaraq dəyişir.
Beləliklə, xırçıltı sözü sadə bir səs təsvirindən çox daha geniş məna daşıyır. O, həm fiziki bir hadisənin təsviri, həm də ədəbi və incəsənət vasitələrindən istifadə edərək müəyyən bir əhval-ruhiyyə və ya atmosfer yaratmaq üçün istifadə olunan bir ifadə vasitəsidir.