Xış, əkinçiliyin ilkin dövrlərindən bəri istifadə edilən, torpağı şumlamaq üçün nəzərdə tutulmuş sadə bir kənd təsərrüfatı alətidir. Tarix boyu müxtəlif materiallardan (taxta, sümük, metal) və formalarda hazırlanmış xışlar, əkinçiliyin inkişafında əsas rol oynamışdır. Torpağı yumşaltmaq, alaq otlarını təmizləmək və əkin üçün əlverişli şərait yaratmaq xışın əsas funksiyalarıdır.
Xışın sadəliyinə baxmayaraq, onun dizaynı və istehsalı əhəmiyyətli bacarıq və təcrübə tələb edirdi. Hər bir xışın ölçüsü və forması, əkinçiliyin aparıldığı torpağın növünə, becərilən bitkinin növünə və digər amillərə uyğun olaraq dəyişirdi. Misal üçün, ağır gil torpaqlar üçün daha möhkəm və ağır xışlar, yüngül qumlu torpaqlar üçün isə daha yüngül və kiçik xışlar istifadə olunardı.
Xışın istifadəsi, əsasən, heyvan gücünə əsaslanırdı. Öküzlər, atlar və ya eşşəklər boyunduruğa qoşularaq xışı çəkir, torpağı şumlayırdılar. Bu proses əmək tələb edən və vaxt aparan bir iş idi, lakin əkinçiliyin davamlılığı üçün vacib bir mərhələ idi. Xışın yaranması ilə insanlıq otçuluqdan əkinçiliyə keçməkdə əsaslı addım atmış və qida təhlükəsizliyini daha yaxşı təmin etmişdir.
Müasir kənd təsərrüfatında daha mürəkkəb və effektiv texnologiyalar tətbiq olunsa da, xışın əkinçiliyin tarixindəki əhəmiyyəti danılmazdır. O, sadəliyi və effektivliyi ilə əsrlər boyu insanlara xidmət etmiş və kənd təsərrüfatının inkişafına əhəmiyyətli töhfələr vermişdir. Xışın istifadəsi, eyni zamanda, insan mədəniyyətinin və texnologiyalarının inkişafını da göstərir.