Xilafət (ərəbcə خِلافَة - xilafə) termini bir çox mənaya malik olsa da, əsasən iki əsas mənada istifadə olunur: tarixi və siyasi.
Tarixi mənada xilafət, İslam peyğəmbəri Mühəmmədin vəfatından sonra yaranmış və müsəlman dünyasının geniş coğrafi ərazilərini əhatə edən siyasi-dini sistemə aiddir. Bu sistemin başında xəlifə adlanan dini və siyasi lider dayanır və o, peyğəmbərin varisi kimi qəbul edilirdi. Xilafət sadəcə bir hakimiyyət dövrü deyil, həmçinin müəyyən bir siyasi-iqtisadi quruluş və sosial-mədəni təşkilatlanma üsulunu ifadə edirdi. Ərəb xilafətləri, əsasən, feodal xarakter daşıyırdı və geniş əraziləri, müxtəlif mədəniyyətləri və etnik qrupları özündə birləşdirirdi. Böyük İslam xilafətləri (Rəşidi xilafəti, Əməvi xilafəti, Abbasilər xilafəti və s.) tarix boyu əhəmiyyətli elmi, mədəni və iqtisadi inkişaflara səbəb olmuş, eyni zamanda, genişmiqyaslı fəthlərə və münaqişələrə də şahid olmuşdur.
Siyasi mənada isə xilafət, əsasən, müsəlman dünyasında hakim olan və ya hakim olmağa iddia edən siyasi sistemə istinad edir. Bu mənada xilafət, xəlifənin dini və siyasi hakimiyyətinin əsasını təşkil edir. Tarixən bir çox fərqli xilafət olmuş, hər biri özünün spesifik xüsusiyyətləri və xarakteri ilə seçilmişdir. Müasir dövrdə isə "xilafət" anlayışı, bəzi ekstremist qruplar tərəfindən, İslam dünyasında yeni bir siyasi quruluşun qurulması üçün siyasi-ideoloji bir çağırış kimi istifadə olunur.
Qısacası, xilafət anlayışı həm geniş, həm də mürəkkəb bir anlayışdır. Tarix boyu bu terminin mənası və əhatəsi dəyişsə də, İslam tarixi və siyasi düşüncəsində həmişə əhəmiyyətli bir rol oynamışdır.