Xromosomlar [yun. chroma – rəng və soma – cisim] – Biologiyanın əsas anlayışlarından biri olaraq, heyvan və bitki hüceyrələrinin nüvələrində yerləşən, genetik informasiyanın daşıyıcısı olan uzun, ipək kimi görünən quruluşlardır. Adından da göründüyü kimi ("rəngli cisim"), müvafiq boyalar (məsələn, Giemsa boyası) ilə boyandıqda mikroskop altında aydın şəkildə görünürlər. Bu, onların kəşf edilməsində əsas rol oynamışdır.
Hər bir xromosom, DNT (deoksiribonuklein turşusu) və histon adlı zülalların mürəkkəb bir qarışığından ibarətdir. DNT molekulu, genetik kodu özündə saxlayan uzun bir spiral şəkildə sarılıb histon zülalları ətrafında dolanır. Bu sarılma, xromosomun kompaktlaşmasını və hüceyrə bölünməsi zamanı düzgün paylanmasını təmin edir. Xromosomların quruluşu, hüceyrə bölünməsinin fazalarından asılı olaraq dəyişir; hüceyrənin interfaz mərhələsində daha az sıxlaşmış, bölünmə mərhələlərində isə daha sıxlaşmış və kompaktlaşmış formada olur.
İnsanlar, məsələn, 46 xromosoma malikdirlər (23 cüt). Bu cütlərdən 22 cütü autosomlar, qalan 1 cütü isə cinsi xromosomlardır (XX qadınlarda, XY kişilərdə). Xromosomların sayı və quruluşu, hər bir canlı növü üçün spesifikdir və növün genetik xüsusiyyətlərini müəyyən edir. Xromosomlardakı genlər, orqanizmin bütün xüsusiyyətlərinin (fiziki xüsusiyyətlərdən tutmuş xəstəliklərə qədər) formalaşmasında əsas rol oynayır. Xromosomlardakı dəyişikliklər (mutasiyalar) isə genetik xəstəliklərə səbəb ola bilər.
Xromosomların öyrənilməsi genetikanın inkişafında çox mühüm rol oynamışdır. Onların araşdırılması sayəsində genetik xəstəliklərin diaqnostikası, müalicəsi və qarşısının alınması istiqamətində əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edilmişdir. Bundan əlavə, xromosomlar təkamül proseslərinin öyrənilməsində də vacib bir vasitədir. Müxtəlif növlərin xromosomlarının müqayisəsi, onların qohumluq əlaqələrini və təkamül tarixlərini müəyyən etməyə imkan verir.