Mitoz (yun. μίτος – iplik) hüceyrələrin əsas və ən geniş yayılmış bölünmə üsuludur. Bu proses nəticəsində ana hüceyrədən genetik olaraq eyni olan iki qız hüceyrə əmələ gəlir. Mitozda ana hüceyrənin genetik materialı (DNK) tam olaraq iki qız hüceyrə arasında bərabər paylanır, beləliklə, hər iki qız hüceyrənin xromosom sayı ana hüceyrənin xromosom sayına bərabər olur (diploid hüceyrələrdə 2n). Bu, orqanizmin böyüməsi, bərpası və yıpranmış toxumaların əvəz olunması üçün vacibdir.
Mitoz prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir: interfaz, profaz, metafaz, anafaz və telofaz. İnterfaz hazırlıq mərhələsi olub, DNK-nın replikasiyası və hüceyrənin böyüməsi burada baş verir. Profazda xromosomlar kondensasiya olunur və görünən hala gəlir, həmçinin mitotik mil əmələ gəlməyə başlayır. Metafazda xromosomlar hüceyrənin ekvatorunda düzülür. Anafazda xromosomlar sentromerlərinə görə ikiyə bölünür və qütblərə doğru hərəkət edirlər. Nəhayət, telofazda iki yeni nüvə əmələ gəlir və hüceyrə sitoplazması ikiyə bölünür (sitokinez), nəticədə iki genetik olaraq eyni qız hüceyrə yaranır.
Mitoz, əsasən somatik hüceyrələrdə (cinsiyyət hüceyrələrindən başqa bütün hüceyrələr) baş verir. Cinsiyyət hüceyrələrinin əmələ gəlməsi isə mayoz bölünmə yolu ilə baş verir. Mayozda xromosom sayı yarıya enir (haploid, n), beləliklə, mayoz zamanı genetik müxtəliflik əmələ gəlir. Mitoz isə genetik olaraq eyni hüceyrələrin əmələ gəlməsini təmin edir, bu da toxumaların bərpası və orqanizmin böyüməsi üçün vacibdir. Mitozun düzgün baş verməməsi genetik xəstəliklərə, xərçəng kimi ağır xəstəliklərə səbəb ola bilər.
Müxtəlif cümlələrdə mitoz sözünün işlənməsinə nümunələr:
- Hüceyrə bölünməsinin ən əsas üsulu mitozdur.
- Mitoz prosesi zamanı xromosomlar iki qız hüceyrə arasında bərabər paylanır.
- Xərçəng hüceyrələrinin nəzarətsiz böyüməsi mitozun pozulması ilə əlaqədardır.
- Biologiya dərsində biz mitoz və mayoz proseslərini öyrəndik.