Xudbinlik insanın yalnız özünü, öz maraqlarını və ehtiyaclarını düşünməsi, başqalarının hisslərini, ehtiyaclarını və rifahını tamamilə gözardı etməsidir. Bu, öz mənfəətini hər şeydən üstün tutma, öz istəklərini həmişə başqalarının istəklərinin üzərində saxlama meylinin ifadəsidir. Sadəcə özünü düşünməkdən kənara çıxaraq, xudbinlik, həm də başqalarına qarşı laqeydlik, rəhmsizlik, hətta düşmənçilik kimi təzahür edə bilər.
Xudbinlik, eqoizm ilə sıx bağlı olsa da, onların arasında incə fərqlər mövcuddur. Eqoizm daha çox özünə mərkəzləşməni, özünə olan həddindən artıq məhəbbəti əks etdirir. Xudbinlik isə daha çox aktiv bir haldır – öz mənfəətinin təmin edilməsi üçün hərəkətə keçmək, başqalarına zərər verməkdən belə çəkinməmək. Xudbin insan öz istəklərinə çatmaq üçün başqalarını istismar edə, onların hisslərinə və hüquqlarına hörmətsizlik edə bilər.
Xudbinliyin səbəbləri müxtəlifdir. Uşaqlıq dövründə düzgün tərbiyə alamamaq, həddindən artıq qorunma, özünəinam çatışmazlığı, mənfi təcrübələr xudbinliyə gətirib çıxara bilər. Cəmiyyətdəki rəqabət, maddi ehtiyaclar, qeyri-ədalətli davranışlar da xudbinliyin artmasına səbəb ola biləcək amillərdir. Ancaq xudbinlik, heç bir halda əfv edilə bilən bir xüsusiyyət deyildir. Çünki bu, yalnız xudbin insanın özünə deyil, ətrafındakı insanlara da ciddi ziyan vurur, cəmiyyətin sağlam inkişafına mane olur.
Vay cəhalət, vay xudbinlik! Bu sözlər əsrlər boyu insanların əzab-əziyyətinə, faciələrinə səbəb olmuş bu iki mənfi keyfiyyətin nə qədər təhlükəli olduğunu vurğulayır. Cəhalət və xudbinlik birləşdikdə isə fəlakətlərə, böyük itkilərə səbəb olan güclü bir qüvvəyə çevrilir. İnsanların bu iki bəlaların fəsadlarından qorunmaq üçün təhsilə, maariflənməyə və əxlaqi dəyərlərə əhəmiyyət vermələri olduqca vacibdir.