Xüsusiləşmək feli, bir varlığın və ya hadisənin ümumi xüsusiyyətlərdən ayrılıb özünəməxsus, fərqləndirici xüsusiyyətlər qazanması prosesini və ya nəticəsini ifadə edir. Bu, həm konkret, həm də mücərrəd mənalarda baş verə bilər.
Birinci mənada, xüsusiləşmə başqalarından, ümumi qrupdan, kütlədən ayrılmaq, fərqlənmək, özünəməxsus mövqe tutmaq deməkdir. Məsələn, bir bitkinin ətrafındakı digər bitkilərdən fərqli olaraq daha sürətli böyüməsi, daha gözəl çiçəklənməsi və ya xüsusi bir ətir yayması xüsusiləşmənin bir nümunəsidir. İnsanlar üçün isə bu, özünəməxsus düşüncə tərzi, davranış forması və ya bacarıqlara sahib olmaq, qrupdan fərqlənən bir şəxsiyyət formalaşdırmaq mənasını daşıyır. Bu proses həm sosial, həm də bioloji kontekstlərdə müşahidə oluna bilər.
İkinci mənada, xüsusiləşmə qrammatik bir termin olaraq istifadə olunur və ümumi bir sözün və ya anlayışın daha xüsusi, dəqiq bir mənaya doğru inkişaf etməsini, təkamülünü bildirir. Məsələn, "ev" sözü ümumi bir məfhumdur, amma "villa", "əkin evi", "çoxmənzilli bina" kimi xüsusi sözlər onun xüsusiləşməsinin nəticəsidir. Bu, dilin zənginləşməsi və dəqiqləşməsi prosesinin ayrılmaz bir hissəsidir. Yeni sözlər əmələ gəlməklə yanaşı, mövcud sözlərin mənaları da müxtəlif kontekstlərdə xüsusiləşərək daha dəqiq və spesifik ifadələr əldə edə bilər.
Qısacası, xüsusiləşmə, fərqlənmə, ayrılma və özünəməxsusluq prosesini ifadə edən çoxşaxəli bir anlayışdır ki, həm təbiət, həm də mədəniyyət sahələrində müşahidə oluna bilər və hər iki sahədə əhəmiyyətli rol oynayır.