İxtilaf, ərəb mənşəli bir söz olub, əsasən fikir ayrılığını və bu ayrılığın doğurduğu ziddiyyət, uyğunsuzluq və ya mübahisəni ifadə edir. Sadəcə fikir ayrılığı deyil, bu ayrılığın daha irəli gedərək müəyyən bir gərginliyə, hətta qarşıdurmaya gətirib çıxardığını vurğulayır. İki və ya daha çox insan, qrup və ya tərəf arasında mövcud olan, maraqların, baxışların və ya dəyərlərin uyğunsuzluğundan yaranan bir vəziyyətdir.
İxtilafın mahiyyətini anlamaq üçün, onun müxtəlif səviyyələrdə özünü göstərdiyini nəzərə almaq vacibdir. Bu, sadə bir müzakirədən tutmuş, ciddi bir qarşıdurmaya qədər geniş bir spektr əhatə edə bilər. Kiçik ixtilaflar, məsələn, bir ailənin nahar menyusu haqqında müzakirəsi kimi, çox vaxt qarşılıqlı anlaşma ilə həll olunur. Ancaq böyük ixtilaflar, məsələn, siyasi ideologiyalar arasındakı fərqlər kimi, daha mürəkkəb və həll edilməsi çətin ola bilər. Hətta bu hallarda da, ixtilafın varlığı həmişə mənfi deyildir. Çünki sağlam bir ixtilaf, fərqli perspektivləri ortaya qoyaraq daha yaxşı qərarların qəbul edilməsinə kömək edə bilər.
Tarix boyu, elmi və fəlsəfi inkişafda ixtilafların mühüm rolu olmuşdur. Yeni ideyaların ortaya atılması və mövcud nəzəriyyələrin sınanması çox zaman mübahisələr və fikir ayrılıqları ilə müşayiət olunmuşdur. “Həqiqət axtarılan yerdə mütləq ixtilaf olur” ifadəsi də bu gerçəkliyi vurğulayır. Həqiqəti axtarmaq prosesi, müxtəlif fikirlərin qarşılaşması və onların müzakirəsi ilə mümkündür. Bu müzakirələr zamanı ortaya çıxan ixtilaflar, həqiqəti daha dəqiq anlamağa və daha yaxşı qərarlar qəbul etməyə imkan yaradır. Ona görə də ixtilaf, həmişə mənfi bir hadisə kimi qəbul edilməməli, bəzən inkişaf və tərəqqi üçün bir vasitə kimi də dəyərləndirilməlidir.