Uyğunsuzluq (is.) – İki və ya daha çox şey, hadisə, anlayış və ya xüsusiyyət arasında ziddiyyət, uyğun gəlməmə, bir-birinə uyğun olmamanın vəziyyəti. Bu, tam ziddiyyətdən tutmuş, daha incə fərqlərə qədər geniş bir spektr əhatə edə bilər. Uyğunsuzluq həm obyektiv reallıqda, həm də subyektiv qavrayışda müşahidə oluna bilər. Məsələn, iki fərqli memarlıq üslubunda inşa edilmiş binalar arasında memarlıq üslubunda uyğunsuzluq ola bilər; iki insanın xasiyyətləri arasında uyğunsuzluq ola bilər; bir planın həyata keçirilməsi ilə nəzərdə tutulan nəticələr arasında uyğunsuzluq ola bilər; və ya iki elm sahəsindəki nəzəriyyələr arasında uyğunsuzluq müşahidə oluna bilər.
Uyğunsuzluğun səbəbləri müxtəlifdir: qarşıdurma, qarşılıqlı təsirlərin qeyri-kafi nəzərə alınması, fərqli standartlar, inkişafın müxtəlif mərhələləri, fərqli mənşələr və s. Uyğunsuzluq həm müsbət, həm də mənfi nəticələr doğura bilər. Mənfi nəticələr adətən qarşıdurmalara, münaqişələrə, ziddiyyətlərə, effektivliyin aşağı düşməsinə səbəb olur. Müsbət nəticələr isə yaradıcılığın, yeniliyin, tərəqqiyə doğru itələmənin qaynağı ola bilər. Çünki müxtəliflik və uyğunsuzluq yeni həllər və perspektivlər axtarılmasına təkan verə bilər.
Misallar:
- Xasiyyətlərdə uyğunsuzluq: İki şəxsin xarakterləri və dəyərləri arasındakı uyğunsuzluq onların münasibətlərinə mənfi təsir göstərə bilər.
- Planlaşdırmada uyğunsuzluq: Bir layihənin planlaşdırılmasında baş verən uyğunsuzluq layihənin gecikməsinə və ya uğursuzluğuna səbəb ola bilər.
- Elmdə uyğunsuzluq: Yeni bir elmi kəşf əvvəlki nəzəriyyələrlə uyğunsuzluq yarada bilər, bu da elmin inkişafına təkan verir.
- Ana isə dar şalvarı bəyənmir, çəkmə ilə onun tənasübündə uyğunsuzluq görür: Bu cümlədə uyğunsuzluq, estetik zövqə və vizual təsəvvürə əsaslanan subyektiv bir qərarı ifadə edir.
Ümumiyyətlə, “uyğunsuzluq” sözü bir-birinə zidd olan elementlər arasındakı fərqi və ya ziddiyyəti ifadə edən geniş mənalı bir termindir. Konkret mənası isə kontekstdən asılıdır.