İxtilat (ərəb mənşəli söz) klassik Azərbaycan ədəbi dilində “qarışıq olma”, “bir-birinə qarışma”, “əlaqə saxlama”, "qarşılıqlı təsir", "qaynayıb-qarışma", "münasibət" mənalarında işlənən bir sözdür. Sadəcə "oturub-durma" kimi səthi bir məna ilə kifayətlənmək, sözün zəngin leksik imkanlarını əks etdirmir.
İxtilat, fərdlərin, qrupların və ya hadisələrin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqə və təsirlərinin geniş spektrini əhatə edir. Bu, sadəcə fiziki yaxınlıq və ya qısa görüşmə deyil, həm də düşüncələrin, ideyaların, mədəniyyətlərin və hətta duyğuların qarışması, bir-birinə hopması deməkdir. Sözün köklərindən də göründüyü kimi, “ixtilat” dərin, qarşılıqlı təsir və birləşməni ifadə edir.
Misal üçün, "şəhərin mədəni ixtilatı" deyərkən fərqli mədəniyyətlərin bir arada yaşaması, bir-birinə təsir göstərməsi və yeni bir mədəniyyət forması meydana gətirməsi nəzərdə tutulur. Yaxud, "fikirlərin ixtilatı" deyəndə fərqli baxış bucaqlarının mübahisəsi, müqayisəsi və nəticədə yeni bir nəticənin əldə olunması fikirləşilir. Beləliklə, “ixtilat” statik bir vəziyyət deyil, dinamik, davamlı bir prosesi təsvir edir.
Ədəbiyyatda istifadəsinə nəzər salsaq, misal olaraq verilən beyt "Nə bir fərəhi, nə bir nişanı; Nə kimsə ilə bir ixtilatı" şairin tənha, yalnız və heç kimlə heç bir əlaqədə olmamasını ifadə edir. Burada “ixtilat” sözünün mənfi mənada, əlaqənin olmaması mənasında işləndiyi görünür. Bu da sözün məna zənginliyini bir daha göstərir.