İmprovizasiya (latınca improvisatio sözündən), əvvəlcədən hazırlanmadan, anlıq ilham və yaradıcılıqla həyata keçirilən bir ifadə formasıdır. Bu, şeir söyləmək, nitq etmək, musiqi çalmaq və ya oxumaq kimi müxtəlif sənət növlərində özünü göstərə bilər. İmprovizasiya, ifaçının anlıq duyğularına, səhnəyə, dinləyicilərə və ya digər ifaçılara reaksiya verməsini tələb edir. Bu, ifaçının yaradıcı qabiliyyətini, təcrübəsini və çevikliyini sınayan bir prosesdir.
İmprovizasiyanın əsas xüsusiyyətlərindən biri də onun spontanlığıdır. Heç bir əvvəlcədən yazılmış plan, not və ya qeyd olmadan, anlıq olaraq yaranır. Bu səbəbdən də hər bir improvizasiya unikaldır və təkrarlana bilməz. İfaçı əsərin quruluşunu, melodiyasını, ritmini, harmoniyasını və ya sözləri anlıq olaraq yaradır. Bu proses ifaçının musiqi nəzəriyyəsi, texnikası və təcrübəsinə əsaslanır.
Tarix boyu müxtəlif mədəniyyətlərdə geniş yayılmış improvizasiya, caz, blues, folk musiqisi, teatr, poeziya və digər sənət formalarında əsas yer tutur. Məsələn, caz musiqisində improvizasiya əsas ifadə vasitələrindən biridir, burada musiqiçilər bir-birləri ilə qarşılıqlı əlaqədə melodik və ritmik fəaliyyətlər yaradırlar. Teatrda isə improvizasiya aktyorlara əvvəlcədən nəzərdə tutulmayan vəziyyətlərə reaksiya verməyə və tamaşaya dinamiklik qatmağa imkan verir.
İmprovizasiya yalnız sənət sahələrində deyil, həm də gündəlik həyatımızda da öz əksini tapır. Danışıqlar, müzakirələr və hətta sadə söhbətlər zamanı da biz bir çox hallarda improvizasiya edirik. Bu, bizə spontanlıq, çeviklik və problemlərə yaradıcı yanaşma bacarığı qazandırır. Beləliklə, improvizasiya yaradıcılığın ən təmiz və özgür ifadə formalarından biri olaraq qalır.