İlkin sözü əsasən "zərf" kimi işlənir və "ilk olaraq", "birinci olaraq", "ilk dəfə", "birinci dəfə" mənalarını ifadə edir. Bu, bir hadisənin, vəziyyətin və ya prosesin başlanğıcını, zamanca ən əvvəlki anını bildirir. Mütləq bir sıra içərisində ilk olanı göstərir; digər hadisələrdən öncə gələn və onlara səbəb ola biləcək bir başlanğıc nöqtəsini təmsil edir.
Misal olaraq, "Gözümü dünyaya açanda ilkin; Anamı görmüşəm, səni görmüşəm" cümləsində "ilkin" sözü, danışanın həyatındakı ilk təcrübələri – anasını və digər bir şəxsi görməsini – zamanca ilk hadisələr olaraq vurğulayır. Bu, həm də təəssüratların ilk dəfə yaranmasını və yadda qalmasını ifadə edir.
Lüğətlərdəki qısa izahın xaricində "ilkin" sözünün daha geniş mənası, bir şeyin əsasını, kökününü, ilkin mərhələsini, təməlini ifadə edə bilməsidir. Məsələn, "ilkin mərhələ", "ilkin səbəb", "ilkin materiallar" ifadələrində olduğu kimi. Bu mənada "ilkin" daha çox bir şeyin inkişafının və ya formalaşmasının başlanğıc nöqtəsini, əsas komponentlərini və ya səbəblərini bildirir.
Maraqlı bir məqam odur ki, "ilkin" sözü bəzən daha poetik və ya ədəbi üslubda, bir şeyin saf, təmiz və təbii halını ifadə etmək üçün də işlədilə bilər. Məsələn, "ilkin təbiət", "ilkin gözəllik" ifadələrində olduğu kimi. Bu, insan müdaxiləsindən uzaq, öz-özünə formalaşmış və təmiz bir vəziyyəti təsvir edir.