İstibdadçı sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "zalım, qəddar, qaniçən" kimi tərcümə olunsa da, bu tərif onun zəngin mənasını tam əks etdirmir. İstibdadçı sadəcə zalım deyil, hakimiyyətini qorumaq üçün hər cür qanunsuzluğa əl atan, xalqın azadlığını boğmağı və öz iradəsini qüvvə ilə tətbiq etməyi hədəf alan bir hökmdardır. Onun qəddarlığı və qaniçənliyi, hakimiyyətini möhkəmləndirmək və müxalifəti yatırmaq üçün istifadə olunan vasitələrdir.
İstibdadçı rejimlərdə insan hüquqları tapdalanır, demokratik prinsiplərə əhəmiyyət verilmir, ədalətsizlik və qanunsuzluq hökm sürür. İstibdadçının əsas xüsusiyyətləri arasında özbaşınalıq, sərtlik, qərəzlilik, xalqın iradəsini saymamaq və şəxsi maraqlarını ümumi maraqlardan üstün tutmaq yer alır. Onlar tez-tez propaganda və təbliğat vasitəsilə öz rejimlərini haqlı göstərməyə çalışır və əhalini qorxu altında saxlayırlar.
Tarix boyu bir çox istibdadçı hökmdarlar mövcud olub və onların hər biri öz qəddarlığı ilə yadda qalıb. Lakin istibdadçılığın mahiyyəti dəyişməz qalır: hakimiyyətin mərkəzləşdirilməsi, özbaşınalığın hökm sürməsi və xalqın təzyiq altında saxlanması. Bu səbəbdən, istibdadçı anlayışı sadəcə “zalım” sözü ilə ifadə edilməkdən daha çox, mürəkkəb bir siyasi və sosial fenomeni təsvir edir.
İstibdadçı anlayışının daha dəqiq başa düşülməsi üçün, tarixi kontekstin və həmin dövrün siyasi-iqtisadi şəraitinin nəzərə alınması vacibdir. Çünki istibdadçılığın səbəbləri və nəticələri müxtəlif tarixi dövrlərdə fərqli ola bilər.