İy, ətrafımızdakı maddələrin və şeylərin burun boşluğumuzdakı qoxu reseptorlarını qıcıqlandıran və beyində qoxu hissi kimi qəbul edilən kimyəvi maddələrin yaydığı uçuculara verilən addır. Bu, sadəcə "burun qişasının xüsusi sinirlərinə təsir etmə xassəsi" kimi tərif edilməkdən daha mürəkkəb bir prosesdir.
İy duyğusu, heyvanlar aləmində, o cümlədən insanlarda, ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqə qurmaq üçün çox əhəmiyyətli bir vasitədir. Qida seçimindən təhlükənin aşkarlanmasına qədər bir çox həyati funksiyada rol oynayır. Məsələn, çürük qidanın iyini duymaq sağlamlığımız üçün vacibdir, təbii qaz sızmasının iyini duymaq isə həyatımızı xilas edə bilər.
İylərin kəskinliyi və intensivliyi müxtəlif amillərdən asılıdır: maddənin kimyəvi tərkibindən, konsentrasiyasından və hətta fərdi fərqlərdən. Bəzi insanlar digərlərinə nisbətən daha kəskin iy duyğusuna malikdirlər. Həmçinin, yaş, xəstəlik və ya müəyyən dərmanların qəbulu iy duyğusunu zəiflədə bilər.
İy hissi, dad hissi ilə sıx bağlıdır. Burun boşluğundan gələn qoxu impulsları dad reseptorlarını aktivləşdirərək qidanın dadını daha dolğun və zəngin edir. Yeməyin iyini duymaq onun dadını daha yaxşı qiymətləndirməyimizə kömək edir. Əslində, qida ilə bağlı “dad” hissimizin çox hissəsi əslində iy duyğusudur.
Ümumiyyətlə, iy, sadə bir fiziki hadisə olmaqdan çox, kompleks bir sensorial təcrübədir. O, xatirələrimizə, duyğularımıza və hətta sağlamlığımıza güclü təsir göstərə bilər. Müəyyən iylər bizdə uşaqlıq xatirələrini canlandıra bilər, müəyyən bir qoxu xoşagəlməz bir hadisə ilə əlaqələndirilərsə, bizi narahat edə bilər.