Saf-çürük sözü Azərbaycan dilində geniş işlənən, məcazi mənalarda da istifadə olunan bir termindir. Əsas mənası "bir şeyin sağlam, keyfiyyətli hissəsini yararsız, korlanmış hissəsindən ayırmaq" deməkdir. Bu, əsasən konkret əşyalara, məsələn, meyvələrə, tərəvəzlərə, taxıllara və s. aid edilir. Meyvəni saf-çürük eləmək əməliyyatı, çürümüş və ya zədələnmiş hissələri sağlam hissələrdən təmizləməklə, keyfiyyətli hissənin qorunub saxlanılmasına yönəlir.
Lakin, saf-çürük sözü daha geniş məcazi mənada da işlədilir. Bu mənada, saf-çürük eləmək "seçmək", "ayırmaq", "təsnif etmək", "qiymətləndirmək" kimi fəaliyyətləri bildirir. Məsələn, bir qrup insan içindən yaxşıları pislərdən ayırmaq, bir qrup əsərdən ən yaxşılarını seçmək, fikirləri, təklifləri analiz edərək ən uyğun olanı müəyyən etmək kimi hallarda saf-çürük etmək ifadəsi istifadə oluna bilər. Bu mənada, "saf" hissə, istənilən keyfiyyətə malik, yaxşı, faydalı, uyğun olanı; "çürük" hissə isə əksinə, keyfiyyətsiz, zərərli, uyğun olmayanı bildirir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "saf" sözü "təmiz", "pak", "korlanmamış" mənalarını, "çürük" sözü isə "yararsız", "korlanmış", "pozulmuş" mənalarını ifadə edir. Bu iki sözün birləşməsi nəticəsində meydana gələn "saf-çürük" termininin əsas məqsədi, bir bütövün içərisindən yalnız istənilən keyfiyyətə malik hissənin seçilib ayrılmasını vurğulamaqdır. Beləliklə, saf-çürük etmək hərəkəti, seçici, ayırd seçən, tənqidi yanaşmanı əks etdirir.
Cümlə içərisində istifadəsi nümunələri:
- Ana bazar ətini diqqətlə saf-çürük elədi.
- Müəllim şagirdlərin əsərlərini saf-çürük eləyərək ən yaxşısını seçdi.
- Təkliflərin hamısını araşdırıb, saf-çürük eləməliyik.
- Qədim əlyazmalarını diqqətlə araşdırıb, saf-çürük etmək lazımdır.