Kariyes (latınca caries sözündən) diş və ya sümüyün iltihablı dağılması, çürüməsi prosesidir. Bu, ağız boşluğunda yaşayan bakteriyaların istehsal etdiyi turşuların diş minasını əridib diş toxumasının pozulmasına səbəb olması ilə başlayır. İlkin mərhələlərdə çürümə dişin səthində kiçik bir ləkə kimi görünə bilər, lakin vaxt keçdikcə daha dərin qatlara doğru yayılır, ağrı, həssaslıq və dişin tam dağılmasına gətirib çıxara bilər.
Kariyesin inkişafında bir neçə amil rol oynayır. Bunlara dişlərin düzgün təmizlənməməsi, şəkərli və turşu qida məhsullarının çox istehlakı, tükrük ifrazının azalması, genetik meyllilik və ağız gigiyena qaydalarına riayət edilməməsi daxildir. Tükrük, təbii olaraq dişləri qoruyan və turşuları neytrallaşdıran bir maddədir. Tükrük ifrazının azalması kariyesin inkişaf riskini artırır.
Kariyesin əsas səbəbi ağız boşluğunda streptokokk kimi bakteriyaların olmasıdır. Bu bakteriyalar qida qalıqlarından istifadə edərək turşular əmələ gətirirlər. Bu turşular diş minasını əridir və diş çürüməsinə səbəb olur. Çürümənin inkişafı sürətli və ya yavaş ola bilər və bu, bir çox amillərdən asılıdır.
Kariyesin müalicəsi, çürümənin dərəcəsindən asılı olaraq dəyişir. İlkin mərhələlərdə flüorlu preparatlar və professional diş təmizliyi kömək edə bilər. Daha ciddi hallarda isə diş plomblanması, kanal müalicəsi və ya dişin çıxarılması tələb oluna bilər. Kariyesin qarşısını almaq üçün düzgün və müntəzəm diş fırçalama, diş ipi istifadə etmək, müntəzəm olaraq diş həkiminə müraciət etmək və şəkərli qidalardan imtina etmək vacibdir.
Yekun olaraq, kariyes sadəcə bir "diş çürüməsi" deyil, bir neçə amilin qarşılıqlı təsiri nəticəsində baş verən mürəkkəb bir prosesdir. Vaxtında müalicə olunmadığı təqdirdə ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Buna görə də ağız gigiyenasına diqqət yetirmək və müntəzəm olaraq diş həkiminə müraciət etmək çox vacibdir.