Kataliz (yun. katalysis) kimyada olduqca əhəmiyyətli bir prosesdir. Sadəcə olaraq, kataliz bir kimyəvi reaksiyanın sürətinin, reaksiyaya daxil olan maddələrin özlərini dəyişmədən, xüsusi maddələr olan katalizatorların köməyi ilə artırılması və ya bəzən də azaldılması deməkdir. Bu prosesdə katalizator reaksiyanın baş verməsini təmin edir, lakin reaksiyanın özündə istehlak olunmur və reaksiyadan dəyişməmiş halda çıxır.
Katalizin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, o, çox sayda sənaye proseslərinin, eləcə də bioloji reaksiyaların sürətlənməsini təmin edir. Yüksək temperatur və ya təzyiq tələb edən reaksiyalar katalizatorların köməyi ilə daha aşağı temperatur və təzyiqdə həyata keçirilə bilir ki, bu da enerji və resurs xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Məsələn, avtomobillərdə istifadə olunan katalitik konvertorlar zərərli tüstü qazlarını daha az zərərli maddələrə çevirmək üçün kataliz prosesindən istifadə edir.
Katalizatorlar müxtəlif kimyəvi tərkibə malik ola bilərlər: metallar, oksidlər, turşular, fermentlər və s. Onların reaksiyaya təsiri reaksiyanın mexanizmini dəyişdirməklə həyata keçirilir. Katalizatorlar reaksiya üçün aktivasiya enerjisini azaldır, yəni reaksiyanın başlaması üçün lazım olan enerji səviyyəsini aşağı salır. Bu da reaksiyanın sürətinin artmasına səbəb olur. Bəzi hallarda isə katalizator reaksiyanın selektivliyini artırır, yəni istənilən məhsulun əmələ gəlməsini artırır və yan məhsulların əmələ gəlməsini azaldır.
Kataliz həm də biokimyada çox mühüm rol oynayır. Fermentlər – bioloji katalizatorlar – bütün canlı orqanizmlərdə baş verən minlərlə kimyəvi reaksiyanın sürətinin tənzimlənməsində iştirak edir. Həyatın özü, mahiyyət etibarilə, mürəkkəb katalitik reaksiyaların ardıcıllığıdır. Katalizin öyrənilməsi kimya, biologiya və mühəndislik sahələrində yeni kəşflərə və texnoloji inkişafa yol açır.