Kəniz sözü fars dilindən keçmiş bir sözdür və köhnə Azərbaycan dilində geniş istifadə olunurdu. Müasir Azərbaycan dilində istifadəsi azalsa da, tarixi və ədəbi mətnlərdə tez-tez rast gəlinir.
Əsas mənası "xidmətçi qız" və ya "qulluqçu"dur. Ancaq bu, sadəcə bir ev işlərində çalışan qız demək deyil. Kənizlər, xüsusilə də yüksək təbəqə ailələrində, müxtəlif vəzifələrə sahib ola bilərdilər. Onların vəzifələri ev işlərindən tutmuş, uşaq baxımına, ev sahibinin şəxsi köməkçisi olmağa qədər genişlənə bilirdi.
Tarixi kontekstdə kəniz sözü bəzən daha mürəkkəb mənalar da daşıyır. Bəzi hallarda kənizlər, ev sahibinin yaxın əhatəsində olaraq, onlara yaxınlaşma və hətta əlaqə qurma imkanına malik idilər. Bu, kənizlərin sosial statuslarını və cəmiyyətdəki yerlərini müəyyən etməkdə çox vacib bir amildir. Hər zaman aşağı sosial statuslu olmadıqlarını da qeyd etmək lazımdır. Bəzi hallarda, güclü bir ailədən olan qızlar müxtəlif səbəblərdən kəniz kimi xidmət edə bilərdilər.
Beləliklə, "kəniz" sözünün mənasını sadəcə "xidmətçi qız" kimi tərif etmək kifayət deyil. Onun mənası tarixi kontekstdən, kənizlərin sosial statusundan və ev sahibinə olan münasibətlərindən asılı olaraq dəyişə bilər. Bu sözün arxasında gizlənən zəngin mədəni və sosial məlumatlar onu yalnız bir söz kimi deyil, həm də tarixi bir fenomen kimi öyrənməyi zəruri edir.