Könüllü sifəti, əsasən, bir hərəkətin, qərarın və ya iştirakın öz istəklə, məcburiyyət olmadan, sərbəst şəkildə həyata keçirildiyini bildirir. Bu, fərdi azad iradənin və seçim hüququnun əsas göstəricisidir. Könüllülük, məcburiyyətin əksinə olaraq, hərəkətin arxasında duran motivasiyanın daxili, şəxsi səbəblərə əsaslandığını vurğulayır.
Lüğətdə verilən "könüllü vergi", "könüllü əsgər" və "könüllü dəstələr" kimi nümunələr bu mənanı daha aydın şəkildə göstərir. Könüllü vergi, dövlətin məcburi etmədən vətəndaşlardan topladığı əlavə vergi deməkdir; vətəndaşlar istədikləri halda bu vergini ödəyirlər. Könüllü əsgər isə, hərbi xidmətə çağırılmadan, öz istəyi ilə ordunun sıralarına qoşulan şəxsdir. Könüllü dəstələr isə, ümumi bir məqsəd ətrafında bir araya gələn, lakin heç bir rəsmi təşkilata bağlı olmayan qruplardır; onlar öz arzuları ilə bir işə qoşulurlar.
Könüllülük anlayışı, yalnız hərbi və ya maliyyə sahələri ilə məhdudlaşmır. O, həmçinin, sosial fəaliyyətlərdə, xeyriyyə işlərində, vətənpərvərlik tədbirlərində və s. özünü göstərir. Könüllü olaraq qan verən, ehtiyacı olanlara yardım edən, müxtəlif təşkilatlarda fəaliyyət göstərən insanlar da öz könüllülüyünü nümayiş etdirirlər. Beləliklə, könüllülük, hər hansı bir məqsədə çatmaq üçün öz istəyi ilə səy göstərməyi ifadə edən geniş və çoxcəhətli bir anlayışdır.
Tarix boyu, müxtəlif dövrlərdə könüllülüyün əhəmiyyəti dəyişsə də, onun əsas mahiyyəti - öz istəklə, azad iradə ilə hərəkət etmək - hər zaman qalmaqdadır. Bu, həm fərdi, həm də ictimai həyatda əhəmiyyətli bir amildir, çünki könüllülük insanlara öz həyatlarının istiqamətini müəyyənləşdirməyə, öz dəyərlərini əks etdirən işlər görməyə imkan verir.