Qeyri-həyatilik anlayışı, əsasən, bir şeyin həyatla, canlılıqla, təbii proseslərlə və ya canlı varlıqların fəaliyyəti ilə uyğunsuzluğunu, əlaqəsizliyini ifadə edir. Bu uyğunsuzluq müxtəlif səviyyələrdə özünü göstərə bilər. Maddənin fiziki və ya kimyəvi tərkibi, bir hadisənin təbiəti və ya bir prosesin mexanizmi həyatla qarşı-qarşıya qalanda qeyri-həyatilik ortaya çıxır.
Məsələn, süni bir materialın, məsələn, plastiklərin tərkibi və quruluşu tamamilə canlı orqanizmlərdə rast gəlinən üzvi birləşmələrdən fərqlənir. Bu fərq onların qeyri-həyatiliyini göstərir. Eyni zamanda, bir hadisənin təbiəti də qeyri-həyatiliyini müəyyən edə bilər. Məsələn, bir vulkanın püskürməsi, yerin təbii prosesləri olmasına baxmayaraq, canlılar üçün birbaşa həyati təhlükə yaradır və bu baxımdan qeyri-həyati bir hadisə sayılır.
Qeyri-həyatilik anlayışı sadəcə olaraq "canlı olmayan" mənasını verməkdən də daha genişdir. O, canlılıqla əlaqənin olmamasını, uyğunsuzluğu, hətta ziddliyini ifadə edir. Qeyri-həyati bir şey həyat üçün əlverişsiz, hətta təhlükəli də ola bilər. Bu anlayışın əhatə dairəsi genişdir və fiziki, kimyəvi, bioloji və hətta sosial proseslərə tətbiq oluna bilər.
Bir sözlə, "qeyri-həyatilik" termini, bir şeyin canlılıqla əlaqəsinin olmamasını, uyğunsuzluğunu və ya hətta ziddliyini ifadə edən bir termindir və bu uyğunsuzluq müxtəlif amillərə əsaslana bilər. Bu termini istifadə edərkən konkret kontekstin nəzərə alınması vacibdir.